Harivamsa [text] [sanskrit]

76,857 words

The Sanskrit edition of the Harivamsa, an important addition to the larger epic Mahabharata, existing in several editions. The text deals with the ancient Indian Solar and Lunar dynasties leading and recounts the history of Krishna.

Verse 89.42

इति श्रुत्वा वचस्तथ्यमन्तरिक्षात्सुभाषितम् ।
संकर्षणस्तदोत्थाय सौवर्णेनोरुणा बली ।
तामनादृत्य वैदर्भो दुष्टराजन्यनोदितः ।
संकर्षणं परिहसन्बभाषे कालनोदितः ॥ नैवाक्षकोविदा यूयं गोपाला वनगोचराः ।
अक्षैः क्रीडन्ति राजानो बाणैश्च न भवादृशाः ॥ रुक्मिणैवमधिक्षिप्तो राजभिश्चोपहासितः ।
रुक्मिण्या भ्रातरं ज्येष्ठं निष्पिपेष महीतले ॥ ४२ ॥

iti śrutvā vacastathyamantarikṣātsubhāṣitam |
saṃkarṣaṇastadotthāya sauvarṇenoruṇā balī |
tāmanādṛtya vaidarbho duṣṭarājanyanoditaḥ |
saṃkarṣaṇaṃ parihasanbabhāṣe kālanoditaḥ || naivākṣakovidā yūyaṃ gopālā vanagocarāḥ |
akṣaiḥ krīḍanti rājāno bāṇaiśca na bhavādṛśāḥ || rukmiṇaivamadhikṣipto rājabhiścopahāsitaḥ |
rukmiṇyā bhrātaraṃ jyeṣṭhaṃ niṣpipeṣa mahītale || 42 ||

The English translation of Harivamsa Verse 89.42 is contained in the book Harivamsa Purana in 3 Volumes by Shanti Lal Nagar. This book is available online or you could buy the latest edition:

Read online Buy now! The English translation by Shanti Lal Nagar (2013)

Glossary of Sanskrit terms

Note: This extracts Sanskrit terms and links to English definitions from the glossary, based on an experimental segmentation of verse (89.42). Some terms could be superfluous while some might not be mentioned. Click on the word to show English definitions.

Iti, Vaca, Vacas, Tathya, Antariksha, Subhashita, Sankarshana, Tada, Utthaya, Uttha, Sauvarna, Uru, Balin, Bali, Tama, Vaidarbha, Dushtara, Ajanya, Nodita, Pari, Hasat, Kalana, Udita, Naiva, Akshaka, Vida, Yuya, Yushmad, Gopala, Vanagocara, Aksha, Kridat, Kridanti, Rajan, Rajana, Bana, Bhavadrisha, Rukmi, Rukmin, Evam, Eva, Adhikshipta, Hasita, Rukmini, Bhratri, Jyeshtham, Jyeshtha, Mahitala,

Analysis of Sanskrit grammar

Note: this is an experimental feature and only shows the first possible analysis of the Sanskrit text (Harivamsa Verse 89.42). If the system was successful in segmenting the sentence, you will see of which words it is made up of, generally consisting of Nouns, Pronouns, Verbs, Participles and Indeclinables. Click on the link to show all possible derivations of the word.

  • Line 1: “iti śrutvā vacastathyamantarikṣātsubhāṣitam
  • iti -
  • iti (indeclinable particle)
    [indeclinable particle]
    iti (noun, feminine)
    [compound], [adverb]
  • śrutvā -
  • śru -> śrutvā (absolutive)
    [absolutive from √śru]
  • vacas -
  • vacas (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
    vacas (noun, neuter)
    [compound], [nominative single], [vocative single], [accusative single]
    vaca (noun, masculine)
    [nominative single]
  • tathyam -
  • tathya (noun, masculine)
    [adverb], [accusative single]
    tathya (noun, neuter)
    [adverb], [nominative single], [accusative single]
    tathyā (noun, feminine)
    [adverb]
  • antarikṣāt -
  • antarikṣa (noun, neuter)
    [adverb], [ablative single]
  • subhāṣitam -
  • subhāṣita (noun, masculine)
    [adverb], [accusative single]
    subhāṣita (noun, neuter)
    [adverb], [nominative single], [accusative single]
    subhāṣitā (noun, feminine)
    [adverb]
  • Line 2: “saṃkarṣaṇastadotthāya sauvarṇenoruṇā balī
  • saṅkarṣaṇas -
  • saṅkarṣaṇa (noun, masculine)
    [nominative single]
  • tado -
  • tadā (indeclinable adverb)
    [indeclinable adverb]
    tadā (indeclinable correlative)
    [indeclinable correlative]
    tadā (indeclinable)
    [indeclinable]
    tada (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
    tada (noun, neuter)
    [compound], [vocative single]
    tadā (noun, feminine)
    [nominative single]
  • utthāya -
  • utthāya (indeclinable)
    [indeclinable]
    uttha (noun, masculine)
    [dative single]
    uttha (noun, neuter)
    [dative single]
  • sauvarṇeno -
  • sauvarṇa (noun, masculine)
    [instrumental single]
    sauvarṇa (noun, neuter)
    [instrumental single]
  • uruṇā -
  • uru (noun, masculine)
    [instrumental single]
    uru (noun, neuter)
    [instrumental single]
  • balī -
  • balī (noun, masculine)
    [compound]
    balī (noun, feminine)
    [compound], [nominative single]
    balin (noun, masculine)
    [nominative single]
    bali (noun, masculine)
    [nominative dual], [vocative dual], [accusative dual]
  • Line 3: “tāmanādṛtya vaidarbho duṣṭarājanyanoditaḥ
  • tāma -
  • tāma (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
  • nād -
  • na (noun, masculine)
    [adverb], [ablative single]
    na (noun, neuter)
    [adverb], [ablative single]
  • ṛtya -
  • -> ṛtya (absolutive)
    [absolutive from √]
    -> ṛtya (absolutive)
    [absolutive from √]
    -> ṛtya (absolutive)
    [absolutive from √]
  • vaidarbho* -
  • vaidarbha (noun, masculine)
    [nominative single]
  • duṣṭarā -
  • duṣṭara (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
    duṣṭara (noun, neuter)
    [compound], [vocative single]
    duṣṭarā (noun, feminine)
    [nominative single]
  • ajanya -
  • ajanya (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
    ajanya (noun, neuter)
    [compound], [vocative single]
  • noditaḥ -
  • nodita (noun, masculine)
    [nominative single]
    nud -> nodita (participle, masculine)
    [nominative single from √nud]
  • Line 4: “saṃkarṣaṇaṃ parihasanbabhāṣe kālanoditaḥ |
  • saṅkarṣaṇam -
  • saṅkarṣaṇa (noun, masculine)
    [adverb], [accusative single]
    saṅkarṣaṇa (noun, neuter)
    [adverb], [nominative single], [accusative single]
  • pari -
  • pari (indeclinable adverb)
    [indeclinable adverb]
    pari (indeclinable)
    [indeclinable]
    pari (noun, masculine)
    [compound], [adverb]
    pari (noun, feminine)
    [compound], [adverb]
    pari (noun, neuter)
    [compound], [adverb], [nominative single], [vocative single], [accusative single]
    parī (noun, masculine)
    [adverb]
    parī (noun, feminine)
    [compound], [adverb], [vocative single]
    parī (noun, neuter)
    [compound], [adverb], [nominative single], [vocative single], [accusative single]
  • hasan -
  • hasat (noun, masculine)
    [nominative single], [vocative single]
    has -> hasat (participle, masculine)
    [nominative single from √has class 1 verb], [vocative single from √has class 1 verb]
  • babhāṣe -
  • bhāṣ (verb class 1)
    [perfect middle first single], [perfect middle third single]
  • kālano -
  • kālana (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
    kālana (noun, neuter)
    [compound], [vocative single]
    kālanā (noun, feminine)
    [nominative single]
  • uditaḥ -
  • udita (noun, masculine)
    [nominative single]
    vad -> udita (participle, masculine)
    [nominative single from √vad class 1 verb]
  • Line 5: “naivākṣakovidā yūyaṃ gopālā vanagocarāḥ
  • naivā -
  • naiva (indeclinable)
    [indeclinable]
  • akṣako -
  • akṣaka (noun, masculine)
    [nominative single]
  • vidā* -
  • vida (noun, masculine)
    [nominative plural], [vocative plural]
    vidā (noun, feminine)
    [nominative plural], [vocative plural], [accusative plural]
  • yūyam -
  • yu -> yūya (participle, masculine)
    [accusative single from √yu class 2 verb], [accusative single from √yu class 6 verb], [accusative single from √yu class 9 verb]
    yu -> yūya (participle, neuter)
    [nominative single from √yu class 2 verb], [accusative single from √yu class 2 verb], [nominative single from √yu class 6 verb], [accusative single from √yu class 6 verb], [nominative single from √yu class 9 verb], [accusative single from √yu class 9 verb]
    yuṣmad (pronoun, none)
    [nominative plural]
  • gopālā* -
  • gopāla (noun, masculine)
    [nominative plural], [vocative plural]
  • vanagocarāḥ -
  • vanagocara (noun, masculine)
    [nominative plural], [vocative plural]
    vanagocarā (noun, feminine)
    [nominative plural], [vocative plural], [accusative plural]
  • Line 6: “akṣaiḥ krīḍanti rājāno bāṇaiśca na bhavādṛśāḥ |
  • akṣaiḥ -
  • akṣa (noun, masculine)
    [instrumental plural]
    akṣa (noun, neuter)
    [instrumental plural]
  • krīḍanti -
  • krīḍantī (noun, masculine)
    [adverb]
    krīḍantī (noun, feminine)
    [compound], [adverb], [vocative single]
    krīḍantī (noun, neuter)
    [compound], [adverb], [nominative single], [vocative single], [accusative single]
    krīḍat (noun, neuter)
    [nominative plural], [vocative plural], [accusative plural]
    krīḍ -> krīḍat (participle, neuter)
    [nominative plural from √krīḍ class 1 verb], [vocative plural from √krīḍ class 1 verb], [accusative plural from √krīḍ class 1 verb]
    krīḍ -> krīḍantī (participle, feminine)
    [vocative single from √krīḍ class 1 verb]
    krīḍ (verb class 1)
    [present active third plural]
  • rājāno* -
  • rājan (noun, masculine)
    [nominative plural], [vocative plural]
    rājāna (noun, masculine)
    [nominative single]
  • bāṇaiś -
  • bāṇa (noun, masculine)
    [instrumental plural]
    bāṇa (noun, neuter)
    [instrumental plural]
  • ca -
  • ca (indeclinable conjunction)
    [indeclinable conjunction]
    ca (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
    ca (noun, neuter)
    [compound], [vocative single]
  • na -
  • na (indeclinable particle)
    [indeclinable particle]
    na (noun, masculine)
    [compound], [vocative single]
    na (noun, neuter)
    [compound], [vocative single]
  • bhavādṛśāḥ -
  • bhavādṛśa (noun, masculine)
    [nominative plural], [vocative plural]
  • Line 7: “rukmiṇaivamadhikṣipto rājabhiścopahāsitaḥ
  • rukmiṇai -
  • rukmi (noun, masculine)
    [instrumental single]
    rukmin (noun, masculine)
    [instrumental single]
    rukmin (noun, neuter)
    [instrumental single]
    rukmī (noun, neuter)
    [instrumental single]
  • evam -
  • evam (indeclinable adverb)
    [indeclinable adverb]
    evam (indeclinable)
    [indeclinable]
    eva (noun, masculine)
    [adverb], [accusative single]
    eva (noun, neuter)
    [adverb], [nominative single], [accusative single]
    evā (noun, feminine)
    [adverb]
  • adhikṣipto* -
  • adhikṣipta (noun, masculine)
    [nominative single]
  • rājabhiś -
  • rājan (noun, masculine)
    [instrumental plural]
  • copa -
  • cup (verb class 1)
    [imperative active second single]
  • hāsitaḥ -
  • has -> hāsita (participle, masculine)
    [nominative single from √has]
    hāsita (noun, masculine)
    [nominative single]
  • Line 8: “rukmiṇyā bhrātaraṃ jyeṣṭhaṃ niṣpipeṣa mahītale
  • rukmiṇyā* -
  • rukmiṇī (noun, feminine)
    [ablative single], [genitive single]
  • bhrātaram -
  • bhrātṛ (noun, masculine)
    [accusative single]
  • jyeṣṭham -
  • jyeṣṭham (indeclinable)
    [indeclinable]
    jyeṣṭha (noun, masculine)
    [adverb], [accusative single]
    jyeṣṭha (noun, neuter)
    [adverb], [nominative single], [accusative single]
    jyeṣṭhā (noun, feminine)
    [adverb]
  • Cannot analyse niṣpipeṣa*ma
  • mahītale -
  • mahītala (noun, neuter)
    [nominative dual], [vocative dual], [accusative dual], [locative single]

Other editions:

Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Harivamsa Verse 89.42

Cover of edition (2012)

Harivamsa Purana
by Ras Bihari Lal and Sons (2012)

Set of 10 Volumes; Transliterated Text with English Translation; [5425 pages]

Buy now!
Cover of edition (2021)

Shri Harivamsa Purana in Marathi
by Jitendra Nath Thakur (2021)

श्रीहरिवंशपुराण [Dharmik Prakashan Sanstha, Mumbai]

Buy now!
Cover of edition (2012)

Shri Harivamsha Purana (Telugu)
by Gollapudi Veeraswamy Son (2012)

శ్రీ వారివంశవ్రరాణం [Gollapudi Veeraswamy Son]

Buy now!

Preview of verse 89.42 in Telugu sript:
ఇతి శ్రుత్వా వచస్తథ్యమన్తరిక్షాత్సుభాషితమ్ ।
సంకర్షణస్తదోత్థాయ సౌవర్ణేనోరుణా బలీ ।
తామనాదృత్య వైదర్భో దుష్టరాజన్యనోదితః ।
సంకర్షణం పరిహసన్బభాషే కాలనోదితః ॥
నైవాక్షకోవిదా యూయం గోపాలా వనగోచరాః ।
అక్షైః క్రీడన్తి రాజానో బాణైశ్చ న భవాదృశాః ॥
రుక్మిణైవమధిక్షిప్తో రాజభిశ్చోపహాసితః ।
రుక్మిణ్యా భ్రాతరం జ్యేష్ఠం నిష్పిపేష మహీతలే ॥ ౪౨ ॥

Cover of Gujarati edition

Harivamsa Purana in Gujarati
by Gita Press, Gorakhpur (2017)

હરિવંશપુરાણ

Buy now!

Preview of verse 89.42 in Gujarati sript:
ઇતિ શ્રુત્વા વચસ્તથ્યમન્તરિક્ષાત્સુભાષિતમ્ ।
સંકર્ષણસ્તદોત્થાય સૌવર્ણેનોરુણા બલી ।
તામનાદૃત્ય વૈદર્ભો દુષ્ટરાજન્યનોદિતઃ ।
સંકર્ષણં પરિહસન્બભાષે કાલનોદિતઃ ॥
નૈવાક્ષકોવિદા યૂયં ગોપાલા વનગોચરાઃ ।
અક્ષૈઃ ક્રીડન્તિ રાજાનો બાણૈશ્ચ ન ભવાદૃશાઃ ॥
રુક્મિણૈવમધિક્ષિપ્તો રાજભિશ્ચોપહાસિતઃ ।
રુક્મિણ્યા ભ્રાતરં જ્યેષ્ઠં નિષ્પિપેષ મહીતલે ॥ ૪૨ ॥

Cover of edition (2021)

Harivansha Mahapurana (Kannada)
by Saraswati Prakashan, Belgaum (2021)

1568 pages

Buy now!

Preview of verse 89.42 in Kannada sript:
ಇತಿ ಶ್ರುತ್ವಾ ವಚಸ್ತಥ್ಯಮನ್ತರಿಕ್ಷಾತ್ಸುಭಾಷಿತಮ್ ।
ಸಂಕರ್ಷಣಸ್ತದೋತ್ಥಾಯ ಸೌವರ್ಣೇನೋರುಣಾ ಬಲೀ ।
ತಾಮನಾದೃತ್ಯ ವೈದರ್ಭೋ ದುಷ್ಟರಾಜನ್ಯನೋದಿತಃ ।
ಸಂಕರ್ಷಣಂ ಪರಿಹಸನ್ಬಭಾಷೇ ಕಾಲನೋದಿತಃ ॥
ನೈವಾಕ್ಷಕೋವಿದಾ ಯೂಯಂ ಗೋಪಾಲಾ ವನಗೋಚರಾಃ ।
ಅಕ್ಷೈಃ ಕ್ರೀಡನ್ತಿ ರಾಜಾನೋ ಬಾಣೈಶ್ಚ ನ ಭವಾದೃಶಾಃ ॥
ರುಕ್ಮಿಣೈವಮಧಿಕ್ಷಿಪ್ತೋ ರಾಜಭಿಶ್ಚೋಪಹಾಸಿತಃ ।
ರುಕ್ಮಿಣ್ಯಾ ಭ್ರಾತರಂ ಜ್ಯೇಷ್ಠಂ ನಿಷ್ಪಿಪೇಷ ಮಹೀತಲೇ ॥ ೪೨ ॥

Cover of edition (2013)

Shri Harivamsa Purana (Narayani Language)
by Ramtej Pandey (2013)

With Commentary (Set Of 3 Volumes); Sanskrit Text with Hindi Translation; [Chaukhamba Sanskrit Pratishthan]

Buy now!
Like what you read? Consider supporting this website: