Chapter 8 - Devakulopanayana-parivarta

(Vaidya 83)

devakulopanayanaparivarto'ṣṭamaḥ /

iti hi bhikṣavo yāmeva rātriṃ bodhisattvo jātastasyāmeva rātryāṃ viṃśati kanyāsahasrāṇi kṣatriyabrāhmaṇanaigamagṛhapatimahāśālakuleṣu jātāḥ / tāśca sarvā mātāpitṛbhirbodhisattvāya dattā upasthānaparicaryāyai / viṃśati ca kanyāsahasrāṇi rājñā śuddhodanena dattāni bodhisattvasyopasthānaparicaryāyai / viṃśati ca kanyāsahasrāṇi mitrāmātyātmajñātisālohitairdattāni bodhisattvasyopasthānaparicaryāyai / viṃśati ca kanyāsahasrāṇi amātyapārṣadyairdattāni bodhisattvasyopasthānaparicaryāyai //

tadā ca bhikṣavo mahallakamahallikāḥ śākyāḥ saṃnipatya rājānaṃ śuddhodanamupasaṃkramyaivamāhuḥ - yatkhalu deva jānīyāḥ - devakulaṃ kumāra upanīyatāmiti / rājā āha - sādhu, upanīyatāṃ kumāraḥ / tena hi maṇḍyatāṃ nagaram / upaśobhyantāṃ vīthicatvaraśṛṅgāṭakāntarāpaṇarathyāmukhāni / apanīyantāmamaṅgalyāḥ kāṇakubjabadhirāndhamūkavisaṃsthitavirūparūpā aparipūrṇendriyāḥ / upanāmyantāṃ maṅgalāni / ghuṣyantāṃ puṇyabheryaḥ / tāḍyantāṃ maṅgalyaghaṇṭāḥ / samalaṃkriyantāṃ puravaradvārāṇi / vādyantāṃ sumanojñatūryatālāvacarāṇi / saṃnipātyantāṃ sarvakoṭṭarājānaḥ / ekībhavantu śreṣṭhigṛhapatyamātyadauvārikapāriṣadyāḥ / yujyantāṃ kanyārathāḥ / upanāmyantāṃ pūrṇakumbhāḥ / saṃnipātyantāmadhīyānā brāhmaṇāḥ / alaṃkriyantāṃ devakulāni / iti hi bhikṣavo yathoktapūrvaṃ sarvaṃ kṛtamabhūt //

tato rājā śuddhodanaḥ svagṛhaṃ praviśya mahāprajāpatīṃ gautamīmāmantryaivamāha - alaṃkriyantāṃ kumāraḥ devakulamupaneṣyata iti / sādhviti pratiśrutya mahāprajāpatī gautamī kumāraṃ maṇḍayati sma //

tataḥ kumāro maṇḍyamānaḥ prahasitavadano vyapagatabhṛkuṭikaḥ paramamadhurayā vācā mātṛsvasāramevamāha - amba kutrāhamupaneṣyata iti / āha - devakulaṃ putreti / tataḥ kumāraḥ smitamupadarśayan prahasitavadano mātṛsvasāraṃ gāthābhiradhyabhāṣata -

jātasya mahyamiha kampita trisahasraṃ śakraśca brahma asurāśca mahoragāśca /
candraśca sūrya tatha vaiśravaṇaḥ kumāro mūrdhnā krameṣu nipatitva namasyayanti // Verse 8.1 //
katamo'nyu deva mama uttari yo viśiṣṭo yasmin mama praṇayase tvamihādya amba /
devātideva ahu uttamu sarvadevaiḥ devo na me'sti sadṛśaḥ kuta uttaraṃ vā // Verse 8.2 //
lokānuvartana pratī iti amba yāsye dṛṣtvā vikurvita mamā janatā udagrāḥ /
(Vaidya 84)
adhimātru gaurava kariṣyati citrakāraḥ jñāsyanti devamanujā svaya devadevaḥ // Verse 8.3 //

iti hi bhikṣavaḥ sarvairvarṇaiḥ stutimaṅgalaiḥ pratyupasthitairaparimitālaṃkārālaṃkṛteṣu vīthicatvaraśṛṅgāṭakāntarāpaṇamukheṣvantaḥpure kumārasya rathamalaṃkṛtya rājā śuddhodano brāhmaṇanaigamaśreṣṭhigṛhapatyamātyakoṭṭarājadauvārikapāriṣadyamitrajñātiparivṛtaḥ puraskṛto dhūpanadhūpitena muktapuṣpābhikīrṇena hayagajarathapattikalilenocchritachatradhvajapatākena nānātūryasaṃpravāditena mārgeṇa kumāraṃ gṛhītvā gacchati sma / devatāśatasahasrāṇi bodhisattvasya rathaṃ vahanti sma / anekāni ca devaputrāpsaraḥkoṭiniyutaśatasahasrāṇi gaganatalagatāni puṣpavarṣāṇyabhipravarṣanti sma / tūryāṇi ca pravādayanti sma / iti hi rājā śuddhodano mahatā rājavyūhena mahatā rājarddhyā mahatā rājānubhāvena kumāraṃ gṛhītvā devakulaṃ praviśati sma / samanantarapratiṣṭhāpitaśca bodhisattvena dakṣiṇaścaraṇayoḥ kramatalastasmin devakule atha tā acetanyo devapratimāḥ tadyathā - śivaskandanārāyaṇakuberacandrasūryavaiśravaṇaśakrabrahmalokapālaprabhṛtayaḥ pratimāḥ - sarvāḥ svebhyaḥ svebhyaḥ sthānebhyo vyutthāya bodhisattvasya kramatalayornipatanti sma / tatra devamanuṣyaśatasahasrāṇi hīhīkārakilakilāpramukhaiḥ prakṣveḍitaśatasahasrāṇi prāmuñcan / cailavikṣepāṇi cākārṣuḥ / sarvaṃ ca kapilavastumahānagaraṃ ṣaṅvikāraṃ prākampitam / divyāni ca kusumāni prāvarṣan / tūryaśatasahasrāṇi cāghaṭṭitāni praṇeduḥ / yeṣāṃ ca devānāṃ tāḥ pratimāḥ, te sarve svasvarūpamupadarśyemā gāthā abhāṣata -

no merū girirāja parvatavaro jātū name sarṣape
no vā sāgara nāgarājanilayo jātū name goṣpade /
candrāditya prabhaṃkarā prabhakarā khadyotake no name
prajñāpuṇyakulodito guṇadharaḥ kasmānname devate // Verse 8.4 //
yadvat sarṣapa goṣpade va salilaṃ khadyotakā vā bhavet
evaṃ ca trisahasra devamanujā ye keci mānāśritāḥ /
merūsāgaracandrasūryasadṛśo loke svayaṃbhūttamo
yaṃ loko hyabhivandya lābha labhate svargaṃ tathā nirvṛtim // Verse 8.5 //

asmin khalu punarbhikṣavo bodhisattvena mahāsattvena devakule praveśe saṃdarśyamāne dvātriṃśatāṃ devaputraśatasahasrāṇāmanuttarāyāṃ samyaksaṃbodhau cittānyutpadyante / ayaṃ bhikṣavo heturayaṃ pratyayo yenopekṣako bodhisattvo bhavati sma devakulamupanīyamāna iti //

iti śrīlalitavistare devakulopanayanaparivarto nāma aṣṭamo'dhyāyaḥ //


______________________________________________________________________