Chapter 8

aṣṭamo'dhyāyaḥ - 8
śakraḥ---
namaste sindhusaṃbhūte namaste padmasaṃbhave|
namaḥ saroruhāvāse nārāyaṇakuṭumbini || 1 ||
1. - - - - - - - - - - - -
avatārāstu ye proktāstvadīyāḥ kośapañcake|
[1] tānme vistarataḥ padme pṛcchate vaktumarhasi || 2 ||
2. prathamaḥ śaktikośo bhagavataḥ pararūpasya caturvyūhānāṃ ca saṃbaddha iti suviditamiti kṛtvā tamupekṣya māyādipañcakośaviṣayaḥ praśnaḥ kriyate'tra---kośapañcaka iti|
[1.tanme A.]
kimarthāḥ kiṃprakārāste kiyantaḥ kiṃsvarūpakāḥ|
tattvaṃ kathaya me devi sarvajñā hyasi śāśvatī || 3 ||
3. - - - - - - - - - - - - -
śrīḥ---
ataraṅgamanirdeśyamaprakampyamanūpamam[2]|
[3] aprakāramasaṃbhedyamavikalpamanākulam[4] || 4 ||
4. prasaṅgādbhagavataḥ pararūpasya śaktikośāvasthitimāha---ataraṅgamityādi| atra ṣaṣṭhādhyāyasaptadaśaslokoktamanusaṃdheyam|
[2. arūpakam E. I.]
[3. aprakāśa C.]
[4. avikāramanākulam B.]
ekaṃ nārāyaṇaṃ brahma śūnyaṃ śuddhaṃ nirāmayam|
[5] yadidaṃ dṛśyate kiṃcicchrūyate vānumīyate || 5 ||
5. nārāyaṇa ityākhyātaṃ nārāyaṇam|
[5. B. omits 8 lines from here.]
pramāṇatrayasaṃbodhyaṃ[6] bhāvābāvasvalakṣaṇam|
carācaraṇamu sthūlaṃ cetanācetanaṃ jagat || 6 ||
6. pramāṇatrayaṃ pratyakṣānumānaśabdāḥ|
[6. saṃbhedyaṃ A. C. I.]
tadidaṃ sakalaṃ brahma nārāyaṇamanuttaram[7]|
[8] avidyāvidhurānandasvacchasvacchandicaddhanam || 7 ||
7. - - - - - - - - - - - - - -
[7. ahaṃ bhavat A. F.; anuttamam E. I.]
[8. F. omits 4 lines from here.]
bhavadbhāvātmakaṃ divyamadhvanaḥ pāramuttamam|
śaktimacchaktibhāvena tad‌ dvidhā vyavatiṣṭhate || 8 ||
8. - - - - - - - - - - - - -
śaktimattat paraṃ brhana nārāyaṇamahaṃ bhavat|
śaktirnārāyaṇī sāhamahaṃtā bhāvarūpiṇī || 9 ||
9. aham; ahaṃpratītiviṣayaḥ|
sa pradeśo na tasyāsti yena bhūtaṃ mayā vinā|
sa pradeśo na me kaścidvinā tadyena bhūyate || 10 ||
10. vinā tat; tat brahma vinetyarthaḥ|
ekadhā [9]ca dvidhā caiva taistaistattvābdhipāragaiḥ|
vyapadiśyāvahe śāsraistāvāvāṃ sarvakāraṇam || 11 ||
11. - - - - - - - - - - - -
[9. tat B.]
bhāvottarā vkacitsṛṣṭiḥ vkacitsā bhavaduttarā|
bhavadbhāvottarā vkāpi vidvāstatra na muhyati || 12 ||
12. - - - - - - - - - - - - -
eka evāvatīrṇo hi devānāṃ kāryavattayā|
nārāyaṇo yadā sāhaṃ tatra tadbhāvabhāvinī || 13 ||
13. - - - - - - - - - - - -
ekaiva cāvatīrṇāhaṃ yadā devahitepsayā|
ahaṃtāyāṃ mayi vyaktaḥ sa devo'haṃpadārthavān || 14 ||
14. - - - - - - - - - - - - - -
avatīrṇau yadā tulyaṃ devakāryacikīrṣayā|
anyonyayoḥ sthitāvāvāṃ bhavadbhāvātmakau [10]dvayoḥ || 15 ||
15. - - - - - - - - - - - - - - - -
[10. dūyau A. B. C. D.]
itthaṃ vyavasthite tattve hyavatāragatiṃ śṛṇu|
aniruddho [11]vibhurdevo devadevaḥ sanātanaḥ || 16 ||
16. - - - - - - - - - - - - - -
[11. abhavaddevaḥ A. B. G.]
mahāvidyāsamudbhūtastadāhamapi vāsava|
matta eva mahālakṣmyā abhūvaṃ kamalākhyayā || 17 ||
17. māyākośāvatāramāha---matta eva mahālakṣmyā iti| atra ṣaṣṭhādhyāyāṣṭādaśaślokoktamanusaṃdheyam|
tāvimau dampatī divyau pitarau jagatāṃ matau|
padmanābhāvatāre tu tāvetau dvāvayonijau || 18 ||
18. prasūtikośāvatāramāha---padmanābhāvatāra ityādinā| mahālakṣmīmahāvidyāmahāmāyānāmavatāro'tra ṣaṣṭhādhyāye viṃśaśloke pūrvamuktaḥ
nārāyaṇāvatāro yaḥ śaktīśo nāma nāmataḥ|
prakārā bahavastasya sarvatrāhamanuvratā || 19 ||
19. - - - - - - - - - -
ekadhā [12]dvicaturdhā ca ṣoḍhā caiva tathāṣṭadhā|
punardvādaśadhā [13]caiva tatra nāmāni me śṛṇu || 20 ||
20. - - - - - - - - - - - - -
[12. ca caturdhā B. E. I.]
[13. ceti E. ]
śrīrnāma [14]dvibhujasyāhamaṅkasthā varavarṇinī|
tasyaivobhayatorūpe śrīśca puṣṭiśca vāsava || 21 ||
21. - - - - - - - - - - - - -
[14. dvibhujā sāhaṃ A.; dvibhujāsyāhaṃ D. ]
caturdiśaṃ tu tasyaiva śrīḥ kīrtiśca jayā tathā|
māyeti kṛtvā rūpāṇi [15]bhujye'haṃ tena viṣṇunā || 22 ||
22. - - - - - - - - - - - - - - - -
[15. bhuñje'haṃ E. ]
tasyaiva koṇaṣaṭ‌kasthā ṣoḍhāhaṃ śṛṇu nāma ca|
śuddhirnirañjanā nityā jñānaśaktiśca vāsava || 23 ||
23. - - - - - - - - - - - - -
tathāparājitā caiva ṣaṣṭhī tu prakṛtiḥ parā|
tasyaiva cāṣṭadhā dikṣu sāhaṃ rūpairvyavasthitā || 24 ||
24. - - - - - - - - - - - - -
lakṣmīḥ sarasvatī sarvakāmadā prītivardhanī|
yaśaskarī śāntidā ca tuṣṭidā puṣṭiraṣṭamī || 25 ||
25. - - - - - - - - - - - - -
[16]koṇadviṣaṭ‌ke tasyaiva sthitā dvādaśadhāramyaham[17]|
śrīśca kāmeśvarī [18]kāntiḥ kriyāśaktivibhūtayaḥ || 26 ||
26. - - - - - - - - - - - - - - - -
[16. koṇaṣaṭ‌ke tu B.; koṇaṣaṭ‌ke tu tasyaiva ṣaḍ‌bhujasyāhamaṣṭadhā F. ]
[17. hyaham B. ]
[18. śāntiḥ A.; kīrtiḥ F. ]
icchā prītī ratiścaiva māyā dhīrmahimeti ca|
evaṃ caturbhujasyāpi ṣoḍhāhaṃ kramaśaḥ sthitā[19] || 27 ||
27. - - - - - - - - - - - - - -
[19. tathā E. ]
tasyaiva [20]ṣaḍ‌bhujasyāhamaṣṭabāhośca vāsava|
dviṣaḍ‌bāhostathā sāhaṃ dvisaptakabhujasya ca || 28 ||
28. - - - - - - - - - - - - -
[20. ṣaḍ‌bhujasyaivaṃ B. E. ]
tathā ṣoḍaśahastasya bhujadvinavakasya ca|
vibhajya bahudhātmānamiyadbhedā vyavasthitā || 29 ||
29. - - - - - - - - - - - - -
avatāro hi yo viṣṇoḥ sindhuśāyīti saṃjñitaḥ|
sthitāhaṃ paritastasya caturdhā rūpameyuṣī || 30 ||
30. prakṛtikośāvatāramāha---sindhuśāyīti| atra pañcamādhyāyaikaviṃśaślokoktamanusaṃdheyam|
lakṣmīrnidrā tathā prītirvidyā ceti vibhedinī|
avatāro hi yo viṣṇoḥ [21]śrīpatirnāma nāmataḥ || 31 ||
31. - - - - - - - - - - - - - - -
[21. śaktīśo A. ]
śrīrityevākhyayā tatra tasyāhaṃ vāmataḥ sthitā|
avatāro hi yo viṣṇornāmataḥ pārijātajit || 32 ||
32. - - - - - - - - - - - - -
[22]tadaṃsasthakarā tasya vāmotsaṅge hareḥ sthitā|
avatāro hi yo viṣṇornāmnā mīnadharaḥ śubhaḥ || 33 ||
33. brahmāṇḍakośāvatāramāha---nāmnā mīnadhara ityādi|
[22. tadānandakarā A. G. ]
[23]anubhramāmi taṃ tatra sāhaṃ naurūpadhāriṇī|
traivikramodayo viṣṇoravatāraḥ paraḥ smṛtaḥ || 34 ||
34. - - - - - - - - - - - -
[23. anugrahakramāttatra A. B. D. ]
āhlādajananī gaṅgā tatpādātprabhavāmyaham|
anantaśayano nāma yo'vatāro hareraham | 35 ||
35. - - - - - - - - - - - -
sthitā caturdiśaṃ tasya cāturātmyamupeyuṣī|
lakṣmīścintā tathā nidrā puṣṭiścetyākhyayā yutā || 36 ||
36. - - - - - - - - - - - - - - -
ityeṣu saha siddhāhamavatīrṇāṇḍamadhyataḥ|
[24]avatārāḥ pṛthagbhūtā yadā brahmāṇḍamadhyataḥ || 37 ||
37. - - - - - - - - - - - - - - -
[24. A. B. C. D. F. omit six lines from here. ]
anuvratā tathaivāhamavatīrṇā pṛthak pṛthak|
avatāro hi yo nāma varāho vedaviśrutaḥ || 38 ||
38. - - - - - - - - - - - -
tadāhamapi bhūrnāma pṛthagbhūtā bhajāmyaham|
avatāro hi yo nāma dharmo viṣṇuḥ purātanaḥ || 39 ||
39. - - - - - - - - - - - - -
tadāhaṃ bhārgavī nāma khyātijā śrīḥ prakīrtitā|
avatāro hi yo nāma dattātreyo'trinandanaḥ || 40 ||
40. - - - - - - - - - - - -
tadā hi tasya bhogāya [25]saraso'haṃ samutthitā[26]|
avatāro hi yo nāma vāmano vaiṣṇavaḥ śubhaḥ || 41 ||
41. - - - - - - - - - - - - -
[25. sarasāhaṃ F. ]
[26. saraḥsthitā B. ]
padmādahaṃ samutpannā tadā padmeti viśrutā|
avatāro yadā viṣṇorbhārgavo rāmasaṃjñitaḥ || 42 ||
42. - - - - - - - - - - - -
tadāhaṃ dharaṇī nāma śaktirāsamayonijā|
avatāro hi yo nāma rāmo dāśarathiḥ śubhaḥ || 43 ||
43. - - - - - - - - - - - - -
jātā janakayajñe'haṃ kṣetrāddhalamukhakṣatāt|
nāmnā sīteti vikhyātā daśānanavināśanī || 44 ||
44. - - - - - - - - - - - - -
avatāro hi yo viṣṇoścaturdhā saṃbhaviṣyati|
madhurāyāmahaṃ vyaktiṃ caturdhaiṣyāmi vai tathā || 45 ||
45. - - - - - - - - - - - -
revatī rukmiṇī caiva ratirnāmnā tathā hyuṣā|
avatārāntaraṃ yattu mohanaṃ buddhasaṃjñakam || 46 ||
46. - - - - - - - - - - - -
tārāhaṃ tatra nāmnā vai [27]dhārā caiva prakītitā|
dhruvādayo'vatārā ye kevalā vaiṣṇavāḥ smṛtāḥ || 47 ||
47. jīvadehakośāvatāramāha---dhruvādaya iti|
[27. dharā B. E.; dārā G. ]
tattaccharīrabhūtāhaṃ teṣāṃ bhogyā vyavasthitā|
yattu [28]me mohanaṃ rūpaṃ śrūyate'mṛtadhārakam || 48 ||
48. - - - - - - - - - - - - - -
[28. tanmohanaṃ D. E.; tanmohinī F. ]
bhavadbhāvau tadā tatra rūpe tulyopalakṣitau|
devaiḥ puruṣarūpeṇa srīrūpeṇa tathetaraiḥ || 49 ||
49. - - - - - - - - - - -
saha siddhaṃ [29]pṛthaksiddhamityetajjanma me'dbhutam|
kīrtitaṃ tava deveśa kevalaṃ janma me śrṛṇu || 50 ||
50. - - - - - - - - - - - -
[29. mayītyetajjanma me mahadadbhutam A. G. ]
iti [30]śrīpāñcarātrasāre lakṣmītantre [31]lakṣmyavatāraprakāśo nāmāṣṭamo'dhyāyaḥ
[30. śrīpañcarātra A.; śrīpañcarātre E. I. ]
[31. E. I. omit the title. ]
********ityaṣṭamo'dhyāyaḥ********