Kautilya Arthashastra [sanskrit]
37,100 words | ISBN-13: 9788171106417
The Sanskrit edition of Kautilya’s Arthashastra, an ancient encyclopedic treatise dealing with the ssience of politics, economics and warfare. Other topics include internal and foreign affairs, civil, military, commercial, fiscal, judicial, tables of weights, measures of length and divisions of time. Kautilya is also named Vishnugupta and Chanakya and his Artha-shastra can be dated to 321-296 B.C. Original title: Kauṭilya-Arthaśāstra (कौटिल्य-अर्थशास्त्र).
Chapter 3.12
[English text for this chapter is available]
upanidhirṛṇena vyākhyātaḥ || KAZ_03.12.01 ||
paracakrāṭavikābhyāṃ durgarāṣṭravilope vā pratirodhakairvā grāmasārthavrajavilope cakrayuktanāśe vā grāmamadhyāgnyudakābādhe jvālāvegoparuddhe vā nāvi nimagnāyāṃ muṣitāyāṃ vā svayamuparūḍho nopanidhimabhyāvahet || KAZ_03.12.02 ||
upanidhibhoktā deśakālānurūpaṃ bhogavetanaṃ dadyātdvādaśapaṇaṃ ca daṇḍam || KAZ_03.12.03 ||
upabhoganimittaṃ naṣṭaṃ vinaṣṭaṃ vābhyāvahet caturviṃśatipaṇaśca daṇḍaḥ anyathā vā niṣpatane || KAZ_03.12.04 ||
pretaṃ vyasanagataṃ vā nopanidhimabhyāvahet || KAZ_03.12.05 ||
ādhānavikrayāpavyayaneṣu cāsya caturguṇapañcabandho daṇḍaḥ || KAZ_03.12.06 ||
parivartane niṣpātane vā mūlyasamaḥ || KAZ_03.12.07 ||
tenādhipraṇāśopabhogavikrayādhānāpahārā vyākhyātāḥ || KAZ_03.12.08 ||
nādhiḥ sopakāraḥ sīdet na cāsya mūlyaṃ vardheta anyatra nisargāt || KAZ_03.12.09 ||
nirupakāraḥ sīdetmūlyaṃ cāsya vardheta || KAZ_03.12.10 ||
upasthitasyādhimaprayacchato dvādaśaṇpaṇo daṇḍaḥ || KAZ_03.12.11 ||
prayojakāsamnidhāne vā grāmavṛddheṣu sthāpayitvā niṣkrayamādhiṃ pratipadyeta || KAZ_03.12.12 ||
nivṛttavṛddhiko vādhistatkālakṛtamūlyastatraivāvatiṣṭheta anāśavināśakaraṇādhiṣṭhito vā || KAZ_03.12.13 ||
dhāraṇikāsamnidhāne vā vināśabhayādudgatārghaṃ dharmasthānujñāto vikrīṇīta ādhipālapratyayo vā || KAZ_03.12.14 ||
sthāvarastu prayāsabhogyaḥ phalabhogyo vā prakṣepavṛddhimūlyaśuddhamājīvamamūlyakṣayeṇopanayet || KAZ_03.12.15 ||
anisṛṣṭopabhoktā mūlyaśuddhamājīvaṃ bandhaṃ ca dadyāt || KAZ_03.12.16 ||
śeṣamupanidhinā vyākhyātam || KAZ_03.12.17 ||
etenādeśo'nvādhiśca vyākhyātau || KAZ_03.12.18 ||
sārthenānvādhihasto vā pradiṣṭāṃ bhūmimaprāptaścorairbhagnotsṛṣṭo vā nānvādhimabhyāvahet || KAZ_03.12.19 ||
antare vā mṛtasya dāyādo'pi nābhyāvahet || KAZ_03.12.20 ||
śeṣamupanidhinā vyakahyātam || KAZ_03.12.21 ||
yācitakamavakrītakaṃ vā yathāvidhaṃ gṛhṇīyustathāvidhamevārpayeyuḥ || KAZ_03.12.22 ||
bhreṣopanipātābhyāṃ deśakāloparodhi dattaṃ naṣṭaṃ vinaṣṭaṃ vā nābhyāvaheyuḥ || KAZ_03.12.23 ||
śeṣamupanidhinā vyākhyātam || KAZ_03.12.24 ||
vaiyāvṛtyavikrayastu vaiyāvṛtyakarā yathādeśakālaṃ vikrīṇānāḥ paṇyaṃ yathājātaṃ mūlyamudayaṃ ca dadyuḥ || KAZ_03.12.25 ||
deśakālātipātane vā parihīṇaṃ sampradānakālikenārgheṇa mūlyamudayaṃ ca dadyuḥ || KAZ_03.12.26 ||
yathāsambhāṣitaṃ vā vikrīṇānā nodayamadhigaccheyuḥ mūlyameva dadyuḥ || KAZ_03.12.27 ||
arghapatane vā parihīṇaṃ yathāparihīṇaṃ mūlyamūnaṃ dadyuḥ || KAZ_03.12.28 ||
sāṃvyavahārikeṣu vā prātyayikeṣvarājavācyeṣu bhreṣopanipātābhyāṃ naṣṭaṃ vinaṣṭaṃ vā mūlyamapi na dadyuḥ || KAZ_03.12.29 ||
deśakālāntaritānāṃ tu paṇyānāṃ kṣayavyayaviśuddhaṃ mūlyamudayaṃ ca dadyuḥ paṇyasamavāyānāṃ ca pratyaṃśam || KAZ_03.12.30 ||
śeṣamupanidhinā vyākhyātam || KAZ_03.12.31 ||
etena vaiyāvṛtyavikrayo vyākhyātaḥ || KAZ_03.12.32 ||
nikṣepaścopanidhinā || KAZ_03.12.33 ||
tamanyena nikṣpitamanyasyārpayato hīyeta || KAZ_03.12.34 ||
nikṣepāpahāre pūrvāpadānaṃ nikṣeptāraśca pramāṇam || KAZ_03.12.35 ||
aśucayo hi kāravaḥ || KAZ_03.12.36 ||
naiṣāṃ karaṇapūrvo nikṣepadharmaḥ || KAZ_03.12.37 ||
karaṇahīnaṃ nikṣepamapavyayamānaṃ gūḍhabhittinyastān sākṣiṇo nikṣeptā rahasi praṇipātena prajñāpayet vanānte vā madyaprahavaṇaviśvāsena || KAZ_03.12.38 ||
rahasi vṛddho vyādhito vā vaidehakaḥ kaścitkṛtalakṣaṇaṃ dravyamasya haste nikṣipyāpagacchet || KAZ_03.12.39 ||
tasya pratideśena putro bhrātā vābhigamya nikṣepaṃ yāceta || KAZ_03.12.40 ||
dāne śuciḥ anyathā nikṣepaṃ steyadaṇḍaṃ ca dadyāt || KAZ_03.12.41 ||
pravrajyābhimukho vā śraddheyaḥ kaścitkṛtalakṣaṇaṃ dravyamasya haste nikṣipya pratiṣṭheta || KAZ_03.12.42 ||
tataḥ kālāntarāgato yāceta || KAZ_03.12.43 ||
dāne śuciḥ anyathā nikṣepaṃ steyadaṇḍaṃ ca dadyāt || KAZ_03.12.44 ||
kṛtalakṣaṇena vā dravyeṇa pratyānayedenam || KAZ_03.12.45 ||
bāliśajātīyo vā rātrau rājadāyikākṣaṇabhītaḥ sāramasya haste nikṣipyāpagacchet || KAZ_03.12.46 ||
sa enaṃ bandhanāgāragato yāceta || KAZ_03.12.47 ||
dāne śuciḥ anyathā nikṣepaṃ steyadaṇḍaṃ ca dadyāt || KAZ_03.12.48 ||
abhijñānena cāsya gṛhe janamubhayaṃ yāceta || KAZ_03.12.49 ||
anyatartādāne yathoktaṃ purastāt || KAZ_03.12.50 ||
dravyabhogānāmāgamaṃ cāsyānuyuñjīta tasya cārthasya vyavahāropaliṅganamabhiyoktuścārthasāmarthyam || KAZ_03.12.51 ||
etena mithaḥsamavāyo vyākhyātaḥ || KAZ_03.12.52 ||
tasmātsākṣimadacchannaṃ kuryātsamyagvibhāṣitam || KAZ_03.12.53ab ||
sve pare vā jane kāryaṃ deśakālāgravarṇataḥ || KAZ_03.12.53cd ||
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Arthashastra Chapter 3.12
The Kautiliya Arthasastra: 3 Volumes
by R.P. Kangle (2019)
[Publisher: Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.]
Buy now!
A Dictionary of Technical Terms in Kautilya's Arthasastra
by Bijoya Goswami Dev And Debarchana Sarkar Dev (2005)
DSA (Sanskrit), Jadavpur University Series; [Publisher: Sanskrit Pustak Bhandar]
Buy now!
Kautilya's Arthasastra with Five Commentaris
by Acharya Vishnu Gupta (आचार्य विष्णु गुप्त) (1991)
1947 pages; Set of 4 Volumes; [Sampurnanand Sanskrit University]
Buy now!
The Arthasastra of Kautilya (Bengali Translation)
by Radhagovinda Basak (2015)
971 pages; Set of 2 Volumes; [Sanskrit Book Depot]
Buy now!
Arthasastra of Kautilya (Hindi Translation)
by Vachaspati Gairola (वाचस्पति गैरोला) (2017)
910 pages; कौटिलीय अर्थशास्त्रम् (संस्कृत एवम् हिन्दी अनुवाद); [Publisher: Chaukhambha Vidya Bhawan]
Buy now!
Kautiliya Arthasastra (Gujarati translation)
by Niteen R. Desai (નીતીન ર દેસાઈ) (2010)
359 pages; [Philosophical-Cultural Test] કૌટિલીય અર્થશાસ્ત્ર (દાર્શનિક -સાંસ્કૃતિક પરીક્ષણ); [Publisher: Lalbhai Dalpatbhai Bharatiya Sanskriti Vidyamandir, Ahemdabad]
Buy now!
Kautilya Arthashastra (Kannada translation)
by Ankita Pustaka, Bangalore (2010)
632 pages; ಕೌತಲಿಯ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ;
Buy now!
Kautilya Economics (Marathi)
by B R Hivargaonkar (0)
586 pages; कौटिलीय अर्थशास्त्र; [Publisher: Varada Books, Pune]
Buy now!
Arthasastram Kautilyan (Malayalam)
by K.V.M. (2016)
568 pages; कौटिलीय अर्थशास्त्र; [Publisher: Kerala Sahitya Akademi, Thrissur]; ISBN: 9788176903004
Buy now!