Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 26
rasāḥ kaṭvamlalavaṇā vīryeṇoṣṇā yathottaram||36||
tiktaḥ kaṣāyo madhurastadvadeva ca śītalāḥ||37||
tiktaḥ kaṭuḥ kaṣāyaśca rūkṣā baddhamalāstathā||37||
paṭvamlamadhurāḥ snigdhāḥ sṛṣṭaviṇmūtramārutāḥ||38||
paṭoḥ kaṣāyastasmācca madhuraḥ paramaṃ 5
guruḥ||38||
laghuramlaḥ kaṭustasmāttasmādapi ca tiktakaḥ||39||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kaṭvamlalavaṇā rasā yathottaramuṣṇavīryāḥ| kaṭuruṣṇaḥ amla uṣṇataraḥ, lavaṇa uṣṇatamaḥ| evamuttaratrāpi yathottaratvaṃ yojyam| tiktādayaśca tadvadeva yathottaraṃ śītavīryāḥ| tena tiktaḥ śītavīryaḥ, kaṣāyaḥ śītavīryataraḥ, madhuraḥ śītavīryatama iti sthitam| tiktakaṭukaṣāyā rūkṣā viṣṭambhakṛtaśca| tatheti yathottaramityarthaḥ| paṭvādayaḥ snigdhā niḥsāritaviṇmūtravātāśca| tathetyatrāpi vartate| arthāt lavaṇātkaṣāyo gurutaraḥ, kaṣāyānmadhuraḥ paramaṃ guruḥ,-atiśayena gururityarthaḥ| amlo laghuḥ, tasmāt-amlāt, kaṭurlaghutaraḥ, tasmācca-kaṭoḥ, tikto laghutamaḥ|