Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 25
kaṣāyaṃ prāyaśaḥ śītaṃ stambhanaṃ cābhayāṃ vinā||36||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kaṣāyaṃ dravyaṃ prāyeṇa śītavīryaṃ stambhanaṃ ca bhavati, harītakīṃ varjayitvā|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kaṣāyasyāpavādamāha-kaṣāyamiti| abhayā-harītakī|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
atha rasānāṃ guṇatāratamyam| tatra vīryatāratamyamāharasā iti| kaṭuko rasa uṣṇavīryaḥ, tato'mlaḥ, tato'pi lavaṇaḥ| tikto rasaḥ śītavīryaḥ, tataḥ kaṣāyaḥ, tato'pi madhuraḥ| tadvadeveti vīryeṇa yathottaraṃ ca| tikto rūkṣo baddhamalaśca, tataḥ kaṭuḥ, tato'pi kaṣāyaḥ| lavaṇaḥ snigdhaḥ sṛṣṭamalaśca, tato'mlaḥ, tato'pi madhuraḥ| lavaṇo guruḥ, tataḥ kaṣāyaḥ, tato'pi madhuraḥ| amlo laghuḥ, tataḥ kaṭuḥ, tato'pi tiktakaḥ| atrāpi prāya ityanuvartate| tenāmlasyāpyāmalakasya śītavīryatvamityādi sv ayamūhyam| ata eva "madhurāmlalavaṇāḥ snigdhā guruvaśca, kaṭutiktakaṣāyā rūkṣā laghavaśca|" iti (sū. a. 42/6) suśrutoktamamlasya gurutvaṃ kaṣāyasya laghutvamapyupapannam|