Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 10
nāmbu peyamaśaktyā vā svalpamalpāgnigulmibhiḥ||13||
pāṇḍūdarātisārārśograhaṇīśoṣaśothibhiḥ||14||
ṛte śarannidāghābhyāṃ pibetsvastho'pi cālpaśaḥ||14||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
alpāgnyādīnāmambupānaṃ niṣedhati-nāmbu peyamiti| aśaktyā-udakaṃ vinā sthātumaśaktyā, svalpaṃ peyam| śothaḥ-śvayathuḥ| ṛtuviśeṣeṇa pānaṃ niyacchati-ṛte śarannidāghābhyāmiti| ṛte-vinā| svastho'pi-kiṃ punarāturaḥ| alpaśaḥ-alpamalpam| śaradgrīṣmayostu kāmataḥ pibedityarthasiddham|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
alpāgnyādibhirambu na peyam| sarvathaiṣāṃ jalapānaniṣedhapratyapāyamāśaṅkamāna idamāha-aśaktyā vā,pipāsāmasahiṣṇubhiḥ, svalpaṃ-atyalpaṃ peyam| yāvanmātreṇa pratyapāyo na bhavati tāvadeva peyamityarthaḥ| alpāgnayaśca gulminaśceti dvandvaḥ| pāṇḍvādīnāṃ saptānāṃ dvandvaḥ, tato matvarthīya iniḥ| śarannidāghābhyāmantareṇa svastho'pyalpaśaḥ pibet| kiṃ punarāturaḥ| saṅgrahe tvevamuvāca (sū.a.6)- "kāmamalpamaśaktau tu peyamauṣadhasaṃskṛtam| pāṣāṇarūpyamṛdbhemajatutāpārkatāpitam|| pānīyamuṣṇaṃ śītaṃ vā tridoṣaghnaṃ tṛḍartijit|" iti|