Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XXXII
īśvara uvāca |
mune śrṛṇu kathaṃ kāryakāriṇī spandaśālinī |
carantī ca tanuṃ puṃsāmupaiti paramābhidhām || 1 ||
[Analyze grammar]
prāktanaistairnihantyeva svamanomananehitaiḥ |
karmavrātairvicitrehaiḥ paripīvaratāṃ gataiḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
manastayā gatā śaktiḥ sajjaḍevāgatā citeḥ |
sā sphuratyanayā brahmannucitā śaktibhūtayā || 3 ||
[Analyze grammar]
asyāḥ prasādādiha sā citkalaṅkavatī mune |
jagadgandharvanagaraṃ karoti na karoti ca || 4 ||
[Analyze grammar]
cittādyasattayā deho mūkastiṣṭhati kuḍyavat |
tatsattayā hi sphurati nabhaḥsaṃpreritāśmavat || 5 ||
[Analyze grammar]
yathā sphuratyatijaḍamayo'yaskāntasaṃnidhau |
tathā sphurati jīvo'yaṃ sati sarvagate pare || 5 ||
[Analyze grammar]
sarvasthayātmaśaktyaiva jīva eṣa sphuratyalam |
mukuro bimbamādatte dravyātmanyasthitādapi || 7 ||
[Analyze grammar]
pravismṛtasvabhāvatvājjīvo'yaṃ jaḍatāṃ gataḥ |
mohādvismṛtabhāvatvācchūdratāmiva saddvijaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
pravismṛtasvabhāvā hi ciccittatvamupāgatā |
mohāpahatacittatvātsumahāniva dīnatām || 9 ||
[Analyze grammar]
jaḍayā'vaśayā deho vātaśaktisamānayā |
saṃcālyate tadanayā vārīva vīcimālayā || 10 ||
[Analyze grammar]
karmātmanā varākeṇa jīvena manasāmunā |
cālyante dehayantrāṇi pāṣāṇā iva vāyunā || 11 ||
[Analyze grammar]
śarīraśakaṭānāṃ hi karṣaṇe paramātmanā |
manaḥprāṇodayau brahmankṛtau karmakṛtau dṛḍhau || 12 ||
[Analyze grammar]
cijjaḍaṃ tūrarīkṛtya rūpaṃ jīvatvametya ca |
manorathamupāruhya vahatprāṇaturaṃgamam || 13 ||
[Analyze grammar]
kvacijjātapadārthatvaṃ kvacinnaṣṭapadārthatām |
kvacidvahupadārthatvaṃ kvacidekapadārthatām || 14 ||
[Analyze grammar]
gateva bhinnevāstyevamatyajantī nijaṃ padam |
jalateva taraṅgatvaṃ saivāsadasadoditā || 15 ||
[Analyze grammar]
upajīvyātmano rūpaṃ paraṃ sphurati vṛttiṣu |
ālokamupajīvyemaṃ rūpaśrīrdṛśyagā yathā || 16 ||
[Analyze grammar]
paramātmani cittattve sthite sati nirāmaye |
jīvo jīvati sālokaṃ dīpe sati gṛhaṃ yathā || 17 ||
[Analyze grammar]
ādhayo vyādhayaścaiva prayāntyasya prapīnatām |
apāmiva taraṅgatvaṃ vīcitvasyeva phenatā || 18 ||
[Analyze grammar]
ādhivyādhibhirākīrṇaśarīrāmbhojaṣaṭpadaḥ |
jīvo vaiṣamyamāyāti taraṅgatve yathā payaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
cicchaktiḥ sarvaśaktitvānnāhaṃ ciditi bhāvanāt |
atra saivaiti vaivaśyaṃ sūryo dīptairivāmbudaiḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
vaivaśyāccayavatī mauḍhyānna vindatyātmasaṃvidam |
ghanajāḍyaparābhūtaḥ svāṅgāvadalanaṃ yathā || 21 ||
[Analyze grammar]
prāpya cāpyanusaṃdhānamasyā moho vinaśyati |
ghanamoharato jantuḥ svakāryasmaraṇaṃ yathā || 22 ||
[Analyze grammar]
yadāṅgasaṃvidāṃ vātaspandaśaktiḥ pramoṣataḥ |
na karotyanusaṃdhānaṃ kuṣṭhī spandaiṣaṇaṃ yathā || 23 ||
[Analyze grammar]
asaṃvitspandato dehe padmapatraṃ hṛdi sthitam |
na sphuratyaparāmṛṣṭaṃ dārupātraṃ yathā bahiḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
niḥspande padmapatre'ntaḥ prāṇāḥ śāntiṃ prayāntyamī |
tālavṛnte yathā'spande bahiḥ pavanaśaktayaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
prāṇe śāntetarasparśe jīvo niṣpūrṇamūkatām |
yāti śānte nabhovāyau na dṛśyatvaṃ yathā rajaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
virajaṃ vigatādhāraṃ mano hi śiṣyate mune |
tiṣṭhatyātmapadaṃ labdhvā jalāditarubījavat || 27 ||
[Analyze grammar]
iti vaikalyamāyātaiḥ kāraṇaughaiḥ samantataḥ |
puryaṣṭake śamaṃ yāte dehaḥ patati niścalaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
ciccetyacetanānmohātspandamāyānti vāsanāḥ |
tadīritā smaratyantaranyadvismarati svayam || 29 ||
[Analyze grammar]
hṛtpadmapatrasphuraṇātsphuṭaṃ puryaṣṭakaṃ bhavet |
hṛtpadmayantre vahanādruddhe puryaṣṭakaṃ kṣayi || 30 ||
[Analyze grammar]
dehe puryaṣṭakaṃ yāvadasti tāvatsa jīvati |
śānte puryaṣṭake deho mṛta ityucyate dvija || 31 ||
[Analyze grammar]
viruddhamalasaṃbodhācchedabhedadaśāvaśāt |
na prasphurati hṛtpadmayantramabhyantare yadā || 32 ||
[Analyze grammar]
tadā puryaṣṭakaṃ śāntimupaiti gagane śanaiḥ |
saṃrodhite vātayantre yathā pavanasaṃtatiḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
svasaṃvittivaśājjīvo vaivaśyamupagacchati |
padmayantraṃ śarīrasthaṃ pravāhaṃ yāti nityadā || 34 ||
[Analyze grammar]
vāsanā vimalā yeṣāṃ hṛdayānnāpasarpati |
sthiraikarūpajīvāste jīvanmuktāścirāyuṣaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
saṃruddhe padmayantre hi prāṇe śāntimupāgate |
dehaḥ patatyadhairyo'yaṃ kāṣṭhaloṣṭasamaḥ kṣitau || 36 ||
[Analyze grammar]
yathaiva vyoma maruti līnaṃ puryaṣṭakaṃ bhavet |
tathaiva tatraiva tadā layameti mano mune || 37 ||
[Analyze grammar]
sucirābhyastabhāvaṃ tu vāsanākhacitaṃ manaḥ |
yatra tatra bhramatsvarganarakādi prapaśyati || 38 ||
[Analyze grammar]
śarīraṃ śavatāmeti manomārutavarjitam |
gate gṛhajane dūraṃ gṛhaṃ saṃśūnyatāmiva || 39 ||
[Analyze grammar]
sarvagā ciccetanato jīvībhūya manaḥsthitā |
puryaṣṭakavapurbhūtvā sā''tivāhikadehinī || 40 ||
[Analyze grammar]
tanmātrapañcakaṃ cittaṃ kroḍīkṛtya vyavasthitā |
svapnabhramavadākāraṃ bhāvātsthūlaṃ prapaśyati || 41 ||
[Analyze grammar]
dṛḍhabhāvanayā paścāttatraiva rasaśālinī |
ātivāhikadehatvaṃ vismaratyakhilaṃ kṣaṇāt || 42 ||
[Analyze grammar]
asatyeva śarīre'sminkṛtakṛtrimabhāvanā |
nayatyasatyaṃ satyatvaṃ satyaṃ cāsatyatāmapi || 43 ||
[Analyze grammar]
sarvagā hi cidaṃśena jīvībhūyābhavanmanaḥ |
manaḥ puryaṣṭakarathamākrāmati tato jagat || 44 ||
[Analyze grammar]
puryaṣṭakaṃ vātamayaṃ dehamutthāpayatyalam |
hṛtspandivetāla iva jīvatītyucyate tadā || 45 ||
[Analyze grammar]
kṣīṇe puryaṣṭake cittaṃ yadā vyomani līyate |
tadā sphurati deho'yaṃ mṛta ityucyate'pi ca || 46 ||
[Analyze grammar]
svabhāvavaśato jīvo vismṛtyā śaktimṛcchati |
vaivaśyātkālavaśataḥ parṇaṃ jarjaratāmiva || 47 ||
[Analyze grammar]
jīvaśaktayā parāmṛṣṭe niruddhe padmayantrake |
prāṇe saṃrodhamāyāte mriyate mānavo mune || 48 ||
[Analyze grammar]
yathā jātāni jātāni cānyānyanyāni kālataḥ |
vṛkṣātparṇāni śīryante śarīrāṇi tathā nṛṇām || 49 ||
[Analyze grammar]
jāyante ca mriyante ca śarīrāṇi śarīriṇām |
pādapānāṃ ca parṇāni kā tatra paridevanā || 50 ||
[Analyze grammar]
cidambudhau sphurantyetā dehabudbudapaṅkatayaḥ |
itaścānyā itaścānyā etāsvāsthā na dhīmataḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
sarvagāpi cidetasmiṃścetasi pratibimbati |
padārthamantarādatte nānyo hi mukurādṛte || 52 ||
[Analyze grammar]
cidamalanabhasi prayatnarūpāḥ parivitate tadatanmayāḥ sphuranti |
kalakalamukharāḥ sphuṭābhirāmā vividhaśarīravimohatāpanāya || 53 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XXXII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!