Bhagavad-gita with four Commentaries [sanskrit]
140,673 words | ISBN-10: 8189564072 | ISBN-13: 9788189564070
The Sanskrit edition of the Bhagavad Gita with four commentaries: (1) The Subodhini by Shridhara (Sridhara Swami), (2) The Gudharthadipika by Madhusudana (Saraswati), (3) The Sararthavarshini by Vishvanatha (Vishwanath Chakravarti) and (4) The Gitabhushana by Baladeva (Vidyabhushan). Original titles: Bhagavadgītā (भगवद्गीता), Śrīdhara (श्रीधर), Madhusūdana (मधुसूदन), Viśvanātha (विश्वनाथ), Baladeva (बलदेव)
Verse 15.5
nirmānamohā jitasaṅgadoṣā
adhyātmanityā vinivṛttakāmāḥ |
dvandvairvimuktāḥ sukhaduḥkhasaṃjñair
gacchantyamūḍhāḥ padamavyayaṃ tat ||5||
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
tatprāptau sādhanāntarāṇi darśayannāha nirmāneti | nirgatau mānamohau ahaṅkāramithyātisiveśau yebhyaste | jitaḥ putrādisaṅgarūpo doṣo yaiste | adhyātma ātmajñāne nityāḥ pariniṣṭhitāḥ | viśeṣeṇa nivṛttaḥ kāmo yebhyaste | sukhaduḥkhahetutvātsukhaduḥkhasaṃjñāni śītoṣṇādīni dvandvāni | tairvimuktāḥ | ata evāmūḍhā nivṛtāvidyāḥ santaḥ | tadavyayaṃ padaṃ gacchanti ||5||
The Gūḍhārthadīpikā commentary by Madhusūdana
parimārgaṇapūrvakaṃ vaiṣṇavaṃ padaṃ gacchatāmaṅgāntarāṇyāha nirmāṇeti | māno'haṅkāro garvaḥ | mohastvaviveko viparyayo vā | tābhyāṃ niṣkrāntā nirmānamohāḥ | tau nirgatau yebhyaste vā | tathāhaṅkārāvivekābhyāṃ rahitā iti yāvat | jitasaṅgadoṣāḥ priyāpriyasaṃvidhāvapi rāgadveṣavarjitā iti yāvat | adhyātmanityāḥ paramātmasvarūpalokcanatatparāḥ | vinivṛttakāmā viśeṣeto niravaśeṣeṇa nivṛttāḥ kāmā viṣayabhogā yeṣāṃ te | vivekavairāgyadvārā tyaktasarvakarmāṇa ityarthaḥ | dvandvaiḥ
śītoṣṇādikṣutpipāsādibhiḥ sukhaduḥkhasaṃjñaiḥ sukhaduḥkhahetutvātsukhaduḥkhanāmakaiḥ sukhaduḥkhasaṅgairiti pāṭhāntare sukhaduḥkhābhyāṃ saṅgaḥ sambandho yeṣāṃ taiḥ sukhaduḥkhasaṅgairdvandvairvimuktāḥ parityaktāḥ | amūḍhā vedāntapramāṇasaṃjātasamyagjñānanivāritātmaājñānāstadavyayaṃ yathoktaṃ padaṃ gacchanti ||5||
The Sārārthavarṣiṇī commentary by Viśvanātha
tadbhaktau satyāṃ janāḥ kīdṛśā bhūtvā taṃ padaṃ prāpnuvantītyapekṣāyāmāha nirmāneti | adhyātmanityā adhyātmavicāro nitynityakartavyo yeṣāṃ te paramātmālocanatatparāḥ ||5||
The Gītābhūṣaṇa commentary by Baladeva
tatprapattau satyāṃ kīdṛśāḥ santastatpadaṃ prāpnuvantītyāha nirmāneti | mānaḥ satkārajanyo garvaḥ | moho mithyābhiniveśastābhyāṃ nirgatāḥ | jitaḥ saṅgadoṣaḥ priyabhāryādisnehalakṣaṇo yaiste | adhyātmaṃ svaparātmaviṣayako vimarśaḥ sa nityo nityakartavyo yeṣāṃ te | sukhādihetutvāttatsaṃjñairdvandvaiḥ śītoṣṇādibhirvimuktāstatsahiṣṇavaḥ | amūḍhāḥ prapattividhijñāḥ ||5||
na tadbhāsayate sūryo na śaśāṅko na pāvakaḥ |
yadgatvā na nivartante taddhāma paramaṃ mama ||6||
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
tadeva gantavyaṃ padaṃ viśinaṣṭi na taditi | tatpadaṃ sūryādayo na prakāśayanti | yatprāpya na nivartante yoginaḥ | taddhāma svarūpaṃ paramaṃ mama | anena sūryādiprakāśaviṣayatvena jaḍatvaśītoṣṇādidoṣaprasaṅgo nirastaḥ ||6||
The Gūḍhārthadīpikā commentary by Madhusūdana
tadeva gantavyaṃ padaṃ viśinaṣṭi na taditi | yadvaiṣṇavaṃ padaṃ gatvā yogino na nivartante tatpadaṃ sarvāvabhāsanaśaktimānapi sūryo na bhāsayate | sūryāstamaye'pi candro bhāsako dṛṣṭa ityāśaṅkyāha na śaśāṅkaḥ | sūryācandramasorubhayorapyastamaye'gniḥ prakāśako dṛṣṭa ityāśaṅkyāha na pāvakaḥ | bhāsayata ityubhayatrāpyanuṣajyate | kutaḥ sūryādīnāṃ tatra prakāśanāsāmarthyamityata āha taddhāma jyotiḥ svayaṃprakāśamādiyādisakalajaḍajyotiravabhāsakaṃ paramaṃ prakṛṣṭaṃ mama viṣṇoḥ svarūpātmakaṃ padam
| na hi yo yadbhāsyaḥ sa svabhāsakaṃ taṃ bhāsayitumīṣṭe | tathā ca śrutiḥ
na tatra sūryo bhāti na candratārakaṃ
nemā vidyuto bhānti kuto'yamagniḥ |
tameva bhāntamanubhāti sarvaṃ
tasya bhāsā sarvamidaṃ vibhāti || [KaṭhU 2.2.15] iti |
etena tatpadaṃ vedyaṃ na vā, ādye vedyabhinnaveditṛsāpekṣatvena dvaitāpattirdvitīye svapuruṣārthatvāpattirityapāstam | avedyatve satyapi svayamaparokṣatvāttatrāvedyatvaṃ sūryādyabhāsyatvenātroktaṃ, sarvabhāsakatvena tu svayamaparokṣatvaṃ yadādityagataṃ teja ityatra vakṣyati | evamubhābhyāṃ ślokābhyāṃ śruterdaladvacaṃ vyākhyātamiti draṣṭavyam ||6||
The Sārārthavarṣiṇī commentary by Viśvanātha
tatpadameva kīdṛśamityapekṣāyāmāha na taditi | auṣṇyaśaityādiduḥkharahitaṃ tatsvaprakāśamiti bhāvaḥ | tanmama paramaṃ dhāma sarvotkṛṣṭamajaḍamatīndriyaṃ tejaḥ sarvaprakāśakam | yaduktaṃ harivaṃśe
tatparaṃ paramaṃ brahma sarvaṃ vibhajate jagat |
mamaiva tadghanaṃ tejo jñātumarhasi bhārata || [HV 2.114.12] iti |
na tatra sūryo bhāti na candratārakaṃ
nemā vidyuto bhānti kuto'yamagniḥ |
tameva bhāntamanubhāti sarvaṃ
tasya bhāsā sarvamidaṃ vibhāti || iti [KaṭhU 2.2.15] śrutibhyaśca ||6||
The Gītābhūṣaṇa commentary by Baladeva
gantavyaṃ padaṃ viśiṣyan paricāyayati na taditi | prapannā yadgatvā yato na nivartante | tanmamaiva dhāma svarūpaṃ paramaṃ śrīmat | sarvāvabhāsakā api sūryādayastanna bhāsayanti prakāśayanti | na tatra sūryo bhāti ityādiśruteśca | sūryādibhiraprakāśyasteṣāṃ prakāśakaḥ svaprakāśakacidvigraho lakṣmīpatirahameva padaśabdabodhyaḥ prapannairlabhya ityarthaḥ ||6||
__________________________________________________________