Bhagavad-gita with four Commentaries [sanskrit]
140,673 words | ISBN-10: 8189564072 | ISBN-13: 9788189564070
The Sanskrit edition of the Bhagavad Gita with four commentaries: (1) The Subodhini by Shridhara (Sridhara Swami), (2) The Gudharthadipika by Madhusudana (Saraswati), (3) The Sararthavarshini by Vishvanatha (Vishwanath Chakravarti) and (4) The Gitabhushana by Baladeva (Vidyabhushan). Original titles: Bhagavadgītā (भगवद्गीता), Śrīdhara (श्रीधर), Madhusūdana (मधुसूदन), Viśvanātha (विश्वनाथ), Baladeva (बलदेव)
Verse 13.3
tatkṣetraṃ yacca yādṛkca yadvikāri yataśca yat |
sa ca yo yatprabhāvaśca tatsamāsena me śṛṇu ||3||
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
tatra yadyapi caturviṃśatyā bhedairbhinnā prakṛtiḥ kṣetramityābhipretaṃ tathāpi deharūpeṇa pariṇatāyāmeva tasyāmahaṃbhāvena avivekaḥ sphuṭa iti | tadvivekārthamidaṃ śarīraṃ kṣetramityādyuktam | tadetatprapañcayiṣyan pratijānīte taditi | yaduktaṃ mayā kṣetraṃ tatkṣetraṃ yatsvarūpato jaḍaṃ dṛśyādisvabhāvām | yādṛgyādṛśaṃ ca icchādidharmakam | yadvikāri yairindriyādivikārairyuktam | yataśca prakṛtipuruṣasaṃyogādbhavati | yaditi yaiḥ prakāraiḥ sthāvarajaṅgamādibhedaiḥ, bhinnamityarthaḥ | sa ca kṣetrajño yatsvarūpo
yatprabhāvaśca acintyaiśvaryayogena yaiḥ prabhāvaiḥ sampannaḥ taṃ sarvaṃ saṅkṣepeto mattaḥ śṛṇu ||3||
The Gūḍhārthadīpikā commentary by Madhusūdana
saṃkṣepeṇoktamarthaṃ vivarītumārabhate tatkṣetramiti | tadidaṃ śarīramiti prāguktaṃ jaḍavargarūpaṃ kṣetraṃ yacca svarūpeṇa jaḍadṛśyaparicchinnādisvabhāvaṃ yādṛkcecchādidharmakaṃ yadvikāri yairindriyādivikārairyuktam | yataśca kāraṇādyatkāryamutpadyata iti śeṣaḥ | athavā yataḥ prakṛtipuruṣasaṃyogādbhavati | yaditi yaiḥ sthāvarajaṅgamādibhedairbhinnamityarthaḥ | atrāniyamena cakāraprayogātsarvasamuccayo draṣṭavyaḥ | sa ca kṣetrajñayoryaḥ svarūpataḥ svaprakāśacaitanyānandasvabhāvaḥ | yatprabhāvaś
ca ye prabhāvā upādhikṛtāḥ śaktayo yasya tatkṣetrakṣetrajñayāthātmyaṃ sarvaviśeṣaṇaviśiṣṭaṃ samāsena saṃkṣepeṇa me mama vacanācchṛṇu | śrutvāvadhārayetyarthaḥ ||13.3||
The Sārārthavarṣiṇī commentary by Viśvanātha
saṅkṣepeṇoktamarthaṃ vivaritumārabhate tatkṣetraṃ śarīraṃ yacca mahābhūtaprāṇendriyādisaṅghātarūpam | yādṛkyādṛśecchādidharmakam | yadvikāri vairipriyādivikārairyuktam | yataśca prakṛtipuruṣasaṃyogādudbhūtam | yaditi yaiḥ sthāvarajaṅgamādibhedairbhinnamityarthaḥ | sa kṣetrajño jīvātmā paramātmā ca | yattaditi napuṃsakamanapuṃsakennaikavacceti ekaśeṣaḥ | samāsena saṅkṣepeṇa ||3||
The Gītābhūṣaṇa commentary by Baladeva
saṅkṣepeṇoktamarthaṃ viśadayitumāha taditi | tatkṣetraṃ śarīraṃ yacca yaddravyaṃ yādṛkyadāśrayabhūtaṃ yadvikāri yairvikārairupetam | yataśca hetorudbhūtaṃ yatprayojanakaṃ ca | yaditi yatsvarūpam | sa ca kṣetrajño jīvalakṣaṇaḥ pareśalakṣaṇaśca yo yatsvarūpo yaprabhāvo yacchaktikaśca | napuṃsakamanapuṃsakenaikavcāsyānyatrasyāmiti sūtrāt ||3||
__________________________________________________________