Bhagavad-gita with four Commentaries [sanskrit]
140,673 words | ISBN-10: 8189564072 | ISBN-13: 9788189564070
The Sanskrit edition of the Bhagavad Gita with four commentaries: (1) The Subodhini by Shridhara (Sridhara Swami), (2) The Gudharthadipika by Madhusudana (Saraswati), (3) The Sararthavarshini by Vishvanatha (Vishwanath Chakravarti) and (4) The Gitabhushana by Baladeva (Vidyabhushan). Original titles: Bhagavadgītā (भगवद्गीता), Śrīdhara (श्रीधर), Madhusūdana (मधुसूदन), Viśvanātha (विश्वनाथ), Baladeva (बलदेव)
Verse 6.11-12
śucau deśe pratiṣṭhāpya sthiramāsanamātmanaḥ |
nātyucchritaṃ nātinīcaṃ cailājinakuśottaram ||11||
tatraikāgraṃ manaḥ kṛtvā yatacittendriyakriyaḥ |
upaviśyāsane yuñjyādyogamātmaviśuddhaye ||12||
The Subodhinī commentary by Śrīdhara
āsananiyamaṃ darśayannāha śucāviti dvābhyām | śuddhe sthāne ātmanaḥ svasya āsanaṃ sthāpayitvā | kīdṛśam ? sthiramacalam | nātyucchritaṃ nātīvonnatam | na cātinīcam | celaṃ vastram | ajinaṃ vyāghrādicarma | celājine kuśebhya uttare yasya | kuśānāmupari carma tadupari vastramāstīryetetyarthaḥ ||11||
tatreti | tatra tasminnāsana upaviśyaikāgraṃ vikṣeparahitaṃ manaḥ kṛtvā yogaṃ yuñjyādabhyaset | yatāḥ saṃyatāścittasyendriyāṇāṃ ca kriyā yasya saḥ | ātmano manaso viśuddhaya upaśāntaye ||12||
The Gūḍhārthadīpikā commentary by Madhusūdana
tatrāsananiyamaṃ darśayannāha śucau deśa iti dvābhyām | śucau svabhāvataḥ saṃskārato vā śuddhe janasamudāyarahite nirbhaye gaṅgātaṭaguhādau deśe sthāne pratiṣṭhāpya sthiraṃ niścalaṃ nātyucchritaṃ nātyuccaṃ nāpyatinīcaṃ cailājinakuśottaraṃ cailaṃ mṛduvastramajinaṃ mṛduvyāghrādicarma te kuśebhya uttare uparitane yasmiṃstat | āsyate'sminnityāsanaṃ kuśamayavṛṣyupari mṛducarma tadupari mṛduvastrarūpamityarthaḥ | tathā cāha bhagavān patañjaliḥ sthirasukhamāsanamiti | ātmana iti parāsanavyāvṛttyarthaṃ tasyāpi parecchāniyamābhāvena yogavikṣepaparatvāt ||11||
evamāsanaṃ pratiṣṭhāpya kiṃ kuryāditi tatrāha tatraikāgramiti | tatra tasminnāsana upaviśyaiva na tu śayānastiṣṭhan vā | āsīnaḥ sambhavātiti nyāyena | yatāḥ saṃyatā uparatāścittasyendriyāṇāṃ ca kriyā vṛttayo yena sa yatacittendriyakriyaḥ san yogaṃ samādhiṃ yuñjītābhyaset | kimartham ? ātmaviśuddhaya ātmano'ntaḥkaraṇasya sarvavikṣepaśūnyatvenātisūkṣmatayā brahmasākṣātkārayogyatāyai | dṛśyate tvagryayā buddhyā sūkṣmayā sūkṣmadarśibhiḥ [KaṭhU 1.3.12] iti śruteḥ |
kiṃ kṛtvā yogamabhyasediti tatrāha ekāgraṃ rājasatāmasavyutthānākhyaprāguktabhūmitrayaparityāgenaikaviṣayakadhārāvāhikānekavṛttiyuktamudriktasattvaṃ manaḥ kṛtvā dṛḍhabhūmikena prayatnena sampādyaikāgratāvivṛddhyarthaṃ yogaṃ samprajñātasamādhimabhyaset | sa ca brahmākāramanovṛttipravāha eva nididhyāsanākhyaḥ | taduktam
brahmākāramanovṛttipravāho'haṅkṛtiṃ vinā |
saṃprajñātasamādhiḥ syāddhyānābhyāsaprakarṣataḥ || iti |
etadevābhipretya dhyānābhyāsaprakarṣaṃ vidadhe bhagavān yogī yuñjīta satataṃ [Gītā 6.10] yuñjyādyogamātmaviśuddhaye [Gītā 6.12] | yukta āsīta matpara [Gītā 6.14]ityādi bahukṛtvaḥ ||12||
The Sārārthavarṣiṇī commentary by Viśvanātha
pratiṣṭhāpya stthāpayitvā | celājinakuśottaramiti kuśāsanopari mṛgacarmāsanam | tadupari vastrāsanaṃ nidhāyetyarthaḥ | ātmano'ntaḥkaraṇasya viśuddhatve vikṣepaśūnyatvenātisūkṣmatayā brahmasākṣātkārayogyatāyai dṛśyate tvagryayā buddhyā [KaṭhU 1.3.12] iti śruteḥ ||1112||
The Gītābhūṣaṇa commentary by Baladeva
āsanamāha śucāviti dvābhyām | śucau svataḥ saṃskārataśca śuddhe gaṅgātaṭagiriguhādau deśe sthiraṃ niścalam | nātyucchritaṃ nātyuccam | nātinīcaṃ dārvādinirmitamāsanaṃ pratiṣṭhāpya saṃsthāpya | cailājine kuśebhya uttare yatra tat | cailaṃ mṛduvastram | ajinaṃ mṛdumṛgādicarma | kuśopari vastramāstīryetetyarthaḥ | ātmana iti parāsanasya vyāvṛttaye parecchāyau aniyatatvena tasya yogapratikūlatvāt | tatreti tasmin pratiṣṭhāpite āsane upaviśya, na tu tiṣṭhan śayāno vetyarthaḥ | evamāha sūtrakāraḥ āsīnaḥ sambhavāt[Vs 4.1.7] iti | yatā niruddhāścittādikriyā yasya saḥ mana ekāgramavyākulaṃ kṛtvā yogaṃ yuñjīta
samādhimabhyaset | ātmano'ntaḥkaraṇasya viśuddhaye atinairmalyena saukṣmyeṇātmadarśanayogyatāyai dṛśyate tvagryayā buddhyā sūkṣmayā sūkṣmadarśibhiḥ [KaṭhU 1.3.12] iti śravaṇāt ||1112||
__________________________________________________________