Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 13
———-suviddhe śabdaḥ syādaruk cāmbulavasrutiḥ||13||
sāntvayannāturaṃ cānu netraṃ stanyena secayet||14||
śalākāyāstato'greṇa nirlikheṇṇetramaṇḍalam||14||
abādhamānaḥ śanakairnāsāṃ prati nudaṃstataḥ||15||
ucchiṅghanāccāpahareddṛṣṭimaṇdalagaṃ kapham||15||
sthire doṣe cale vā'ti svedayedakṣi bāhyataḥ||16||
atha dṛṣṭeṣu rūpeṣu śalākāmāharecchanaiḥ||16||
ghṛtāplutaṃ picuṃ dattvā baddhākṣaṃ śāyayettataḥ||17||
viddhādanyena pārśvena tamuttānaṃ dvayorvyadhe||17||
nivāte śayane'bhyaktaśiraḥpādaṃ hite ratam||18||
6.14.24
suviddhe sati śabdaḥ syāt| tathā'rug jalalavasya ca srutiḥ syāt| sāntvayan rogiṇamanu-paścāt, netraṃ stanyena secayet| tataḥ-anantaraṃ, śalākāyā agreṇa dṛṣṭimaṇḍalaṃ nirlikhet| katham? apīḍayan| tathā śanairnāsāṃ prati kaphaṃ nudan| tata ucchiṅghanācca dṛṣṭimaṇḍalagaṃ kaphaṃ haret| doṣe cale sthire vā satyakṣibāhyato'ti svedayet| anantaraṃ rūpeṣu-vastuṣu, dṛṣṭeṣu satsu śanaiḥ śalākāmārkarṣet| tato ghṛtāplutaṃ picuṃ dattvā paṭṭikayā baddhākṣaṃ viddhādanyena pārśvena śāyayet| dvayorakṣṇorvyadhe sati tamuttānaṃ nivāte śayane'bhyaktaśiraḥ pādaṃ hite rataṃ śāyayet|