Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 16
—————————————aśmaryeva ca śarkarā||18||
aṇuśo vāyunā bhinnā sā tvasminnanulomage||19||
nireti saha mūtreṇa pratilome vibadhyate||19||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
aśmaryeva ca pavanenāṇuśo bhinnā satī śarkarā syāt, na tu tasyā anyadupādānakāraṇamityarthaḥ| sā-śarkarā, asmin-pavane, anulomage-anulomaṃ kṛtvā sthite sati, mūtreṇa saha nireti-bahirniṣkrāmati| pratilome vāyau sā sarkarā vibadhyate-na tu bahirniṣkrāmati| aśmarī tvanulomage'pi maruti na nireti-mūtreṇa saha na niṣkrāmati, ityanayorbhedaḥ| aśmarīṇāṃ bhallātakādisaṃsthānanirdeśastadanusāreṇāharaṇārthaṃ bastyavayavavipāṭanamupayujyate| śyāvādivarṇanirdeśaśca bahirniṣkrāntānāṃ śyāvādivarṇanidarśanena vātādīnanumāya tatkṛtānāṃ vraṇānāṃ cikitsārthamupayujyate| nanu ca, saṃsthānenaiva vātādyanumānamaśmarīvraṇasya bhaviṣyatīti varṇanirdeśo'narthakaḥ| maivam| saṃsthānaṃ prāyikamiti kecinmanyante, tasmādvarṇanirdeśo'pi vācyaḥ| prāyikatve ca taddvayorupādānaṃ liṅgam|