Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 8
viṣeṣādarucirjāḍyaṃ srotorodho'lpavegatā||21||
praseko mukhamādhuryaṃ hṛllepaṣvāsapīnasāḥ||21||
hṛllāsaṣśardanaṃ kāsaḥ stambhaḥ ṣvaityaṃ tvagādiṣu||22||
aṅgeṣu ṣītapiṭikāstandrodardaḥ kaphodbhave||22||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
kaphajvaralakṣaṇamāha-viśeṣādaruciriti| viśeṣādaruciḥatyaruciḥ| jāḍyaṃ-ālasyam| alpavegatāsaumyatvaṃ jvarasya| hṛllepaḥ-śleṣmalitpahṛdayatvam| hṛllāsohṛdayātsalavaṇaśleṣmanirgamaḥ| śītapiṭikāḥ-śītasahitāḥ piṭikāḥ|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sarvajvare'rucirbhavatyeva, atiṣayena tu kaphaje| tathā, jāḍyādayaḥ syuḥ| tvagādiṣvityādiṣabda āsyākṣinakhādīnāṃ grahaṇāya| [ tvagādiṣu ṣvaityaṃ-ṣvetatā| aṅgeṣuṣiraḥpāṇyādiṣu, ṣītapiṭikāḥ-ṣleṣmapiṭikāḥ| nidrārtasyeva viṣayāgrahaṇaṃ-tandrā| ] udardasya lakṣaṇaṃ tantrāntaraṃ uktam-"ṣītapānīyasaṃsparṣācśītakāle viṣeṣataḥ| ṣvayathuḥ ṣiṣirārtānāmudardaḥ kaphasambhavaḥ||" iti|