Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 2
garbhiṇyāḥ parihāryāṇāṃ sevayā rogato'tha vā||1||
puṣpedṛṣṭe'thavā śūle bāhyāntaḥ snigdhaśītalam||1||
sevyāmbhojahimakṣīrivalkakalkājyalepitān||2||
dhārayedyonibastibhyāmārdrārdrān picunaktakān||2||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
garbhiṇyāḥ parihāryāṇāṃ-āhāravihārāṇāṃ pūrvoktānāmativyavāyādīnāṃ, sevanena puṣpe dṛṣṭe, athavā rogataḥ puṣpe dṛṣṭe, rogasya ca svabhāvāpathyasarṣapaśākamandakadadhyāderāhārānmātrādeśakālādivaśādvā sambhavaḥ, garbhākhyaphalahetutvādraktaṃ puṣpamucyate, tasmin dṛṣṭe-cakṣurgocaraṃ prāpte, athavā śūle-dṛṣṭepraśnādinopalabdhe sati, dṛśiratropalābdhivacanaḥ, bāhyāntaḥ snigdhaśītalaṃ sādhanaṃ-annapānapradehapariṣekādi, kāryam| bahiḥ-snānāvagāhādau, antaścabhojanānupānā dāvityartthaḥ| rogata iti tṛtīyārthe tasiḥ| tathā, strī yonibastibhyāṃ picunaktakān dhārayet| kimbhūtān? sevyādibhirlepitān| sevyaṃ-uśīram| ambhojaṃ-padmam| himaṃ candanam| kṣīraṃ vidyate yeṣāṃ te kṣīriṇo vṛkṣāḥpippalādayaḥ, yeṣāṃ śastrādicchinnānāṃ kṣīraṃ dṛśyate| valkaṃ-valkalam| sevyaṃ cāmbhojaṃ ca himaṃ ca kṣīrivalkaṃ ca, teṣāṃ kalkaścājyaṃ ca, tairlepitān| tathā ca kimbhūtān? ārdrārdrān-atiśayenārdrīkṛtān| picuśabdena vikeśikāsadṛśaḥ kārpāsamayaḥ| naktakaḥ-cailakhaṇḍaḥ|