Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 48
sthirāṇāmalpamāṃsānāṃ raukṣyādanuparohatām||70||
pracśhādyamauṣadhaṃ patrairyathādoṣaṃ yathartu ca||71||
ajīrṇataruṇācśhidraiḥ samantātsuniveśitaiḥ||71||
dhautairakarkaśaiḥ kṣīribhūrjārjunakadambajaiḥ||72||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sthirāṇāṃ vraṇānāṃ dīrghakālānuṣaṅgiṇāṃ, tathā'lpamāṃsānāṃanupacitapalalānāṃ, ata eva hetoḥ, tathā raukṣyādanuparohatāṃrūḍhimagacchatāṃ, auṣadhaṃ-kalkasnehādikaṃ yadupayujyate, tat patraiḥ kṣīribhūrjārjunakadambajaiḥ pracchhadyaṃsthagitavyam| yathādoṣaṃ-doṣānatikrameṇa, yathartuṛtvanatikrameṇa ca, tadvaśādyathāyogam| yathā-vātavraṇe śītatā snigdhoṣṇaiḥ patraiḥ, pittavraṇe gharmakāle śītasvabhāvaiḥ, kaphavraṇe uṣṇakāle rūkṣoṣṇaprāyaiḥ evaṃ ca prāvṛṣi kāle miśradoṣe ca kalpanīyam| kimbhūtaiḥ patraiḥ? ajīrṇāni-ajarjarāṇi, taruṇāni-pratyagrāṇi, acchhidrāṇi-chhidrarahitāni, tairajīrṇataruṇācchhidraiḥ| tathā, samantāt-sarvataḥ suṣṭhu niveśitaiḥ| tathā, dhautaiḥjalādinā nirmalīkṛtaiḥ| tathā, akarkaśaiḥ-akaṭhinaiḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
vraṇaviśeṣe lepasya patrācchādanamāha-sthirāṇāmiti| yahādoṣaṃ-śīte doṣe uṣṇaiḥ, uṣṇe śītaiḥ| evaṃ yathartu| ajīrṇataruṇaiḥ-vṛddhatvabālatvarahitaiḥ| kṣīriṇaḥ-aśvatthādayaḥ|