Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 39
athetarā niśākalkayukte'mbhasi pariplutāḥ||40||
avantisome takre vā punaścāśvāsitā jale||40||
lāgayeddṛtamṛtstanyaraktaśastranipātanaiḥ||41||
pibantīrunnataskandhāśchādayenmṛduvāsasā||41||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
nanu, śuddharaktaduṣṭaraktayorekalkībhūtatvāt śuddharaktākarṣaṇājjālaukā doṣāya syaadityāha-jalaukasāṃ prayogamāhaathetarā iti| itarāḥ-avarjyāḥ| avantisome-kāñjike| ghṛtādyanyatamena pradeśamabhyajya śastreṇa vā pracchāya lāgayet| §5725 5
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
atha-parikṣāto'nantaraṃ, itarā lāgayet| kimbhūtāḥ? haridrākalkayuktajale pariplutāḥ, kāñjike kālaśeye vā pariplutāḥ, punaśca jale samāśvāsitāḥ-sātmyabhūte jale plavanārhāḥ sotsāhāḥ satīḥ, yojayet| alagantīḥ kathaṃ lāgayet? ityāha-ghṛtetyādi| ghṛtādipātanaistā yojayet| 5 pātanaśabdaḥ pratyekaṃ yojyaḥ| śastreṇāṅge raktaṃ mokṣayitvā vā ta yojayet| tāśca pibantīḥ sūkṣmavāsasā''acchhādayet| evaṃ hi tāsāṃ makṣikādyanupadravāt samyagyojanā syāt| atha kimetāḥ pibantyuta neti kathaṃ jñāyate? ityatra viśeṣaṇadvāreṇa hetumāhaunnataskandhā iti| unnataḥ skandho yāsāṃ tā evam| unnataskandhatvena tāsāṃ pānaṃ jñāyata ityarthaḥ|