Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 42
śirohṛdayabastyādimarmāṇyasthnāṃ ca sandhayaḥ||47||
tannibaddhāḥ śirāsnāyukaṇḍarādyāśca madhyamaḥ||48||
rogamārgaḥ sthitāstatra yakṣmapakṣavadhārditāḥ||48||
mūrdhādirogāḥ sandhyasthitrikaśūlagrahādayaḥ||49||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
śirohṛdayādīni madhyamo rogamārgaḥ| asthnāṃ ca sandhaya ityevaṃ nirdeśenedaṃ bodhayati,-nātra dvayaṃ vivakṣitamasthīni ca sandhayaśceti, kiṃ tarhi? asthnāṃ sambandhinaḥ sandhaya iti| sandhayo hyanye'pi santi| tathā ca vakṣyati (hṛ. śā. a. 4|38) - "māṃsāsthisnāyudhamanīsirāsandhisamāgamaḥ|"iti| tannibaddhāḥ,-teṣuasthisandhiṣu, nibaddhāḥ, saṃlagnā ityarthaḥ| śirāḥ snāyavaḥ kaṇḍarāśca ādayo (ādyā) yeṣāṃ dhamanīkūrcādīnāṃ te| ca śabdāt pūrvoktāśca| tatra-madhyame rogamārge, yakṣmādayo gadāstrikaśūlagrahādyantāḥ| mūrdhādītyatrādiśabdena hṛdayabastyādiparigrahaḥ| sandhyasthitrike śūlāni, sandhyasthitrike grahā iti yojyam| ādiśabdena pakṣagrahādayo vātavikārā gṛhyante| yakṣmaṇo'tra marmāsthisandhyadhiṣṭhānatvātpūrvaṃ nirdeśaḥ| vakṣyati hi (hṛ. ni. a. 5|5) - "tairudīrṇo'nilaḥ pittaṃ kaphaṃ codīrya sarvataḥ| śarīrasandhīnāviśya tān śirāśca prapīḍayan||" ityādi|