Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 17
tīkṣṇāṃśuratitīkṣṇāṃśurgrīṣme saṃkṣipatīva yat||26||
pratyahaṃ kṣīyate śleṣmā tena vāyuśca vardhate||27||
ato'sminpaṭukaṭvamlavyāyāmārkakarāṃstyajet||27||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yat-yasmāt, tīkṣṇāṃśuḥ-bhāskaraḥ, atitīkṣṇā aṃśavaḥkarāḥ, yasya sa evaṃbhūtaḥ san, grīṣme saṃkṣipatīva jagatsnehamityatrānuktamapyarthāllabhyate| kecittu "snehamarko'titīkṣṇāṃśuḥ" iti paṭhanti| snehastejo balaṃ sāramityeko'rthaḥ| taṃ snehamarkaḥ saṃkṣipatīva-yatsambandhāt saṃharatīva pibatīva| ivaśabdenaitatsūcayatihetupratyayaparatantreṣu sarvabhāveṣu na kaścitkvacit tadbuddhipūrvakaṃ saṃharati| ataḥ-asmātkāraṇāt, asmingrīṣmakāle, paṭvādīstyajet| paramārthato balahānikṛttvādeṣām|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
atha grīṣmacaryā| tatra sopapattikaṃ paṭvādīn niṣedhatitīkṣṇāṃśuriti| yat-yasmāt, tīkṣṇāṃśuḥ-sūryaḥ, grīṣme'titīkṣṇāṃśuḥ san, saṃkṣipatīva-saṃhārapravṛtta ivā''abhāti| ataḥ paṭvādīṃstyajet| asmin-atiklamavihvalaloke grīṣme, paṭvādīnāṃ klamahetutvāt|