Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 35
dhīdhairyātmādivijñānaṃ manodoṣauṣadhaṃ param||26||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
manodoṣayo rajastamasoḥ, rogavighnakāri dhīdhairyādikaṃ, paramauṣadham| dhīśca dhairyaṃ cātmādivijñānaṃ ca tattathāvidham| tatra dhīrbuddhirbāhyādhyātmikānāṃ bhāvānāṃ hitāhitaparicchedavibhāgakāriṇī| dhairyaṃ dhṛtiścetasaḥ sthiratvamacāpalam, yena pratiṣiddheṣu na pravartate, hiteṣu ca na sīdati| ātmavijñānaṃ yogābhyāsasamādhinā paramātmasvarūpavijñānam| ādigrahaṇājjñānavijñānasmṛtideśakālādīnāṃ parigrahaḥ| manodoṣasamutthakāmādijarogārthaḥ paraśabdo viśeṣaṇatvena nirdiṣṭaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
amūrtasya śamanasya viṣayamāha-dhīti| tacca dhīprabhṛti| dhīrbuddhiḥ, yayā hitāhitavivekaḥ| dhairyaṃ duḥkhasahatvaṃ, yena hitasevanamahitatyāgaḥ| ātmādivijñānaṃ ātmādayaḥ ātmadeśakālāsteṣāṃ vijñānamīdṛśo'hamīdṛśe deśe īdṛśe kāle vyavaharāmīti jñānaṃ, yena hitasevanasyāvicchedaḥ| etatsarvaṃ manodoṣauṣadhaṃ hṛdayāśrayāṇāṃ vātādīnāmauṣadhaṃ paraṃ, sarvameva manodoṣāṇāmauṣadhaṃ viśeṣāddhīprabhṛti| tathā manaḥśarīrādhiṣṭhitānāṃ doṣāṇāṃ dhīprabhṛtyauṣadhaṃ viśeṣānmanodhiṣṭhitānāmityarthaḥ| iti rogauṣadham|