Yoga-sutra with Bhoja Vritti [sanskrit]
9,596 words
The Sanskrit edition of the Rājamārtaṇḍa or Bhojavṛtti by Bhojarāja.—This represents the commentary on the yoga aphorisms of Patañjali by King Bhoja who ruled in the 11th century. The material was typed by Suryansu Ray from a traditional old manuscript belonging to the family Guru.
Sūtra 4.9
āsāmeva vāsanānāṃ kāryakāraṇābhāvānupapattimāśaṅkya samarthayitumāha —
jātideśakālavyavahitānāmapyānantaryaṃ smṛtisaṃskārayorekarūpatvāt || kaivalya 9 ||
vṛttiḥ — iha nānāyoniṣu bhramatāṃ saṃsāriṇāṃ kāṃcidyonimanubhūya yadā yonyantarasahasravyavadhānena punastāmeva yoniṃ pratipadyate tadā tasyāṃ pūrvānubhūtāyāṃ yonau tathāvidhaśarīrādivyañjakāpekṣayā vāsanā yāḥ prakaṭībhūtā āsaṃstāstathāvidhavyañjakābhāvāttirohitāḥ punastathāvidhavyañjakaśarīrādilābhe prakaṭībhavanti | jātideśakālavyavadhāne'pi tāsāṃ svānurūpasmṛtyādiphalasādhana ānantaryaṃ nairantaryam | kutaḥ | smṛtisaṃskārayorekarūpatvāt | tathāhi — anuṣṭhīyamānāt karmaṇaścittasattve vāsanārūpaḥ saṃskāraḥ samutpadyate | sa ca svarganarakādīnāṃ phalānāṃ cāṅkurībhāvaḥ karmaṇāṃ vā yāgādīnāṃ śaktirūpatayā'vasthānam | karturvā tathāvidhabhogyabhoktṛtvarūpaṃ sāmarthyam | saṃskārāt smṛtiḥ smṛteśca sukhaduḥkhopabhogastadanubhavācca punarapi saṃskārasmṛtyādayaḥ | evaṃ ca yasya smṛtisaṃskārādayo bhinnāstasyā''nantaryābhāve durlabhaḥ kāryakāraṇabhāvaḥ | asmākaṃ tu yadānubhava eva saṃskārībhavati saṃskāraśca smṛtirūpatayā pariṇamate tadaikasyaiva cittasyānusandhātṛtvena sthitatvānna kāryakāraṇabhāvo durghaṭaḥ || 9 ||