Yoga-sutra with Bhoja Vritti [sanskrit]
9,596 words
The Sanskrit edition of the Rājamārtaṇḍa or Bhojavṛtti by Bhojarāja.—This represents the commentary on the yoga aphorisms of Patañjali by King Bhoja who ruled in the 11th century. The material was typed by Suryansu Ray from a traditional old manuscript belonging to the family Guru.
Sūtra 3.9
idānīṃ yogasiddhīrvyākhyātukāmaḥ saṃyamasya viṣayaviśuddhiṃ kartuṃ krameṇa pariṇāmatrayamāha —
vyutthānanirodhasaṃskārayorabhibhavaprādurbhāvau nirodhakṣaṇacittānvayo nirodhapariṇāmaḥ || vibhūti 9 ||
vṛttiḥ — vyutthānaṃ kṣiptamūḍhavikṣiptākhyaṃ bhūmitrayam | nirodhaḥ prakṛṣṭasattvasyāṅgitayā cetasaḥ pariṇāmaḥ | tābhyāṃ vyutthānanirodhābhyāṃ yau janitau saṃskārau tayoryathākramam abhibhavaprādurbhāvau yadā bhavataḥ | abhibhavo nyagbhūtatayā kāryakaraṇāsāmarthyenāvasthānam | prādurbhāvo vartamāne'dhvanyabhivyaktarūpatayā''virbhābaḥ | tadā nirodhakṣaṇe cittasyobhayakṣaṇavṛttitvādanvayo yaḥ sa nirodhapariṇāma ucyate | ayamarthaḥ — yadā vyutthānasaskārarūpo dharmastirobhūto bhavati nirodhasaṃskārarūpaścāvirbhavati dharmirūpatayā ca cittamubhayānvayitve'pi nirodhātmanā'vasthitaṃ pratīyate tadā sa nirodhapariṇāmaśabdena vyavahriyate | calatvādguṇavṛttasya yadyapi cetaso niścalatvaṃ nāsti tathāpyevambhūtaḥ pariṇāmaḥ sthairyamucyate || 9 ||