Brihat-samhita [sanskrit]
26,560 words
The Sanskrit text of the Brihat-samhita from the 6th-century authored by Varaha Mihira in present-day Ujjain, India. It primarily deals with astrology and astronomy but is presented as an encyclopedia of knowledge.
Chapter 15 - nakṣatravyūhādhyāyaḥ [nakṣatravyūha-adhyāya]
[English text for this chapter is available]
āgneye sitakusumāhitāgnimantrajñasūtrabhāṣyajñāḥ |
ākarikanāpitadvijaghaṭakārapurohitābdajñāḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
rohiṇyāṃ suvratapaṇyabhūpadhaniyogayuktaśākaṭikāḥ |
govṛṣajalacarakarṣakaśiloccayaiśvaryasampannāḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
mṛgaśirasi surabhivastrābjakusumaphalaratnavanacaravihaṅgāḥ |
mṛgasomapīthigāndharvakāmukā lekhahārāśca || 3 ||
[Analyze grammar]
raudre vadhabandhānṛtaparadārasteyaśāṭhyabhedaratāḥ |
tuṣadhānyatīkṣṇamantrābhicāravetālakarmajñāḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
āditye satyaudāryaśaucakularūpadhīyaśo'rthayutāḥ |
uttamadhānyaṃ vaṇijaḥ sevābhiratāḥ saśilpijanāḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
puṣye yavagodhūmāḥ śālīkṣuvanāni mantriṇo bhūpāḥ |
salilopajīvinaḥ sādhavaśca yajñeṣṭisaktāśca || 6 ||
[Analyze grammar]
ahideve kṛtrimakandamūlaphalakīṭapannagaviṣāṇi |
paradhanaharaṇābhiratāstuṣadhānyaṃ sarvabhiṣajaśca || 7 ||
[Analyze grammar]
pitrye dhanadhānyāḍhyāḥ koṣṭhāgārāṇi parvatāśrayiṇaḥ |
pitṛbhaktavaṇigśūrāḥ kravyādāḥ strīdviṣo manujāḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
prākphalgunīṣu naṭayuvatisubhagagāndharvaśilpipaṇyāni |
karpāsalavaṇamakṣikatailāni kumārakāścāpi || 9 ||
[mākṣika]
[Analyze grammar]
āryamṇe mārdavaśaucavinayapākhaṇḍidānaśāstraratāḥ |
śobhanadhānyamahādhanakarmānuratāḥ samanujendrāḥ || 10 ||
[pāṣaṇḍi]
[Analyze grammar]
haste taskarakuñjararathikamahāmātraśilpipaṇyāni |
tuṣadhānyaṃ śrutayuktā vaṇijastejoyutāścātra || 11 ||
[Analyze grammar]
tvāṣṭre bhūṣaṇamaṇirāgalekhyagāndharvagandhayuktijñāḥ |
gaṇitapaṭutantuvāyāḥ śālākyā rājadhānyāni || 12 ||
[Analyze grammar]
svātau khagamṛgaturagā vaṇijo dhānyāni vātabahulāni |
asthirasauhṛdalaghusattvatāpasāḥ paṇyakuśalāśca || 13 ||
[Analyze grammar]
indrāgnidaivate raktapuṣpaphalaśākhinaḥ satilamudgāḥ |
karpāsamāṣacaṇakāḥ purandarahutāśabhaktāśca || 14 ||
[Analyze grammar]
maitre śauryasametā gaṇanāyakasādhugoṣṭhiyānaratāḥ |
ye sādhavaśca loke sarvaṃ ca śaratsamutpannam || 15 ||
[Analyze grammar]
paurandare'tiśūrāḥ kulavittayaśo'nvitāḥ parasvahṛtaḥ |
vijigīṣavo narendrāḥ senānāṃ cāpi netāraḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
mūle bheṣajabhiṣajo gaṇamukhyāḥ kusumamūlaphalavārtāḥ |
bījānyatidhanayuktāḥ phalamūlairye ca vartante || 17 ||
[vārttāḥ]
[Analyze grammar]
āpye mṛdavo jalamārgagāminaḥ satyaśaucadhanayuktāḥ |
setukaravārijīvakaphalakusumānyambujātāni || 18 ||
[Analyze grammar]
viśveśvare mahāmātramallakarituragadevatāsaktāḥ |
sthāvarayodhā bhogānvitāśca ye tejasā yuktāḥ || 19 ||
[bhaktāḥ | caujasā]
[Analyze grammar]
śravaṇe māyāpaṭavo nityodyuktāśca karmasu samarthāḥ |
utsāhinaḥ sadharmā bhāgavatāḥ satyavacanāśca || 20 ||
[Analyze grammar]
vasubhe mānonmuktāḥ klībācalasauhṛdāḥ striyāṃ dveṣyāḥ |
dānābhiratā bahuvittasaṃyutāḥ śamaparāśca narāḥ || 21 ||
[klībāś | dvaṣyāḥ | dveṣyāḥ]
[Analyze grammar]
varuṇeśe pāśikamatsyabandhajalajāni jalacarājīvāḥ |
saukarikarajakaśauṇḍikaśākunikāścāpi varge'smin || 22 ||
[Analyze grammar]
āje taskarapaśupālahiṃsrakīnāśanīcaśaṭhaceṣṭāḥ |
dharmavratairvirahitā niyuddhakuśalāśca ye manujāḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
āhirbudhnye viprāḥ kratudānatapoyutā mahāvibhavāḥ |
āśramiṇaḥ pākhaṇḍā nareśvarāḥ sāradhānyaṃ ca || 24 ||
[āhirbudhnyu | pāṣaṇḍā]
[Analyze grammar]
pauṣṇe salilajaphalakusumalavaṇamaṇiśaṅkhamauktikābjāni |
surabhikusumāni gandhā vaṇijo naukarṇadhārāśca || 25 ||
[Analyze grammar]
aśvinyāmaśvaharāḥ senāpativaidyasevakāsturagāḥ |
turagārohā vaṇijo rūpopetāsturagarakṣāḥ || 26 ||
[turagārohāśca vanig]
[Analyze grammar]
yāmye'sṛkpiśitabhujaḥ krūrā vadhabandhatāḍanāsaktāḥ |
tuṣadhānyaṃ nīcakulodbhavā vihīnāśca sattvena || 27 ||
[Analyze grammar]
pūrvātrayaṃ sānalamagrajānāṃ rājñāṃ tu puṣyeṇa sahottarāṇi |
sapauṣṇamaitraṃ pitṛdaivataṃ ca prajāpaterbhaṃ ca kṛṣīvalānām || 28 ||
[Analyze grammar]
ādityahastābhijidāśvināni vaṇigjanānāṃ pravadanti tāni |
mūlatrinetrānilavāruṇāni bhānyugrajāteḥ prabhaviṣṇutāyāḥ || 29 ||
[bhāni | prabhaviṣṇutāyām]
[Analyze grammar]
saumyaindracitrāvasudaivatāni sevājanasvāmyamupāgatāni |
sārpaṃ viśākhā śravaṇo bharaṇyaścaṇḍālajāterabhinirdiśanti || 30 ||
[iti nirdaśanti]
[Analyze grammar]
raviravisutabhogamāgataṃ kṣitisutabhedanavakradūṣitam |
grahaṇagatamatholkayā hataṃ niyatamuṣākarapīḍitaṃ ca yat || 31 ||
[Analyze grammar]
tadupahatamiti pracakṣate prakṛtiviparyayayātameva vā |
nigaditaparivargadūṣaṇaṃ kathitaviparyayagaṃ samṛddhaye || 32 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the nakṣatravyūhādhyāyaḥ [nakṣatravyūha-adhyāya]
Brihata Samhita (Sanskrit Text with Hindi Translation)
by Pandit Achyutananda Jha (2001)
Title: बृहत्संहिता (संस्कृत एवम् हिन्दी अनुवाद); Author: वराह मिहिर (Varaha Mihir); Publisher: Chaukhambha Vidya Bhawan
Buy now!
Brhatsamhita with the Commentary of Bhattotpala
by Krishna Chandra Dwivedi (2016)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 1229 pages;
Buy now!
Brihat Samhita with the Commentary of Utpalapatimala of Yogisvara
by K. V. Sharma (2012)
Publisher: Rashtriya Sanskrit Sansthan, Janakpuri; 754 pages; ISBN-10; 8186111360; ISBN-13: 9788186111369
Buy now!
Brihat Samhita (Hindi Translation)
by K. V. Sharma (2002)
Publisher: Sampurnanand Sanskrit University; 2359 pages; ISBN-13: 9789387890008.
Buy now!
Brhat Samhita (English translation)
by N. Chidambaram Iyer (2022)
Publisher: Parimal Publication Pvt. Ltd.; 801 pages; Edited by Dr. Shrikrishna Jugnu; ISBN-10: 8171104215; ISBN-13: 9788171104215.
Buy now!
Brhat Samhita (English with notes)
by M. Ramakrishna Bhat (2010)
Publisher: Motilal Banarsidas Publishers Pvt. Ltd.; 1155 pages; ISBN-10: 8120810600; ISBN-13: 9788120810600.
Buy now!
Brhat Samhita (Telugu translation)
by Sishtla Umamaheswara Sharma (2020)
Publisher: Mohan Publications, Andhra Pradesh; 846 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Gujarati translation)
by - (2000)
Publisher: Shree Harihar Pustakalay, Surat; Author: Shri Varahamihira Acharya (શ્રી વરાહમિહીરાચાર્ય); 432 pages.
Buy now!
Brhat Samhita (Kannada translation)
by Sripada Raghunatha Kulkarni (2021)
Publisher: Srinidhi Publications, Bangalore; 668 pages with illustrations.
Buy now!