Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 10
viṣaṃ hi dehaṃ samprāpya prāg dūṣayati śoṇitam||9||
kaphapittānilāṃścānu samaṃ doṣān sahāśayān||10||
tato hṛdayamāsthāya dehocchedāya kalpate||10||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yasmādviṣaṃ śarīraṃ prāpya pūrvaṃ raktaṃ sarvaśarīragataṃ dūṣayati, paścāt kaphapittavātānāśayasahitān dūṣayati| anantaraṃ kaphādibhiḥ samameva hṛdayamāśritya śariranāśāya sampadyate| nanu, viṣasya tīkṣṇādibhirguṇairyugapat tridoṣakopitvādraktakopitvācca pūrvaṃ śoṇitaṃ dūṣayati paścātrīn doṣāniti yaduktaṃ tadayuktimadiva dṛśyate| atra bhaṇāmaḥ viṣaprabhāveṇa raktamākṛṣṭaṃ pūrvaṃ saha tena saṃyuktaṃ viṣeṇa dūṣyate, tato yugapadeva doṣatrayakopaḥ, tato doṣaiḥ śoṇitena saha hṛdayaṃ vyāpya sarvasrotāṃsi baddhvā dehocśedāya pravartata iti na kiñcidatrānupapannam|