Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 8
tīkṣṇoṣṇarūkṣaviśadaṃ vyavāyyāśukaraṃ laghu||7||
vikāṣi sūkṣmamavyaktarasaṃ viṣamapāki ca||8||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tatsarvaṃ viṣaṃ tīkṣṇādiguṇaṃ syāt| guṇanirdeśanādasya raukṣyādvātamuṣṇatvāt pittaṃ karotīti jñāpyate| nanu, raukṣyādibhirguṇairvāyoḥ kopo na yujyate, raukṣyādīnāṃ guṇatvādvāyośca dravyatvāt| brūmaḥ| vāyorye raukṣyādayo guṇāsteṣāmeva viṣasthai raukṣyādibhirguṇairvṛddhiḥ kriyate| te ca vāyorātmabhūtāḥ, tannāśe vāyornāśaḥ syāt, yathā tantunāśe paṭanāśaḥ| tasmādyuktaḥ pavanasya raukṣyādibhirguṇaiḥ prakopaḥ| evaṃ pitte'pi yojyam| kaṭvamlādikathane'pi viṣasyāvyaktarasatvam, anekarasasambhavādekasyāpi ca vyaktasyānupalabdheḥ| vyavāyitvaṃ cāsya drāgevākhilakāyasya vyāpteḥ| tathā apāki,-viṣasya hi mantratantrābhyāmantareṇa pākābhāvāt, pakve'pyanne viṣasyāpakvasyevopalabdheḥ| ata eva śamitamapi kiñcitkāraṇaṃ prāpya punaḥ kupyati|