Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 59
kaphapittāviruddhaṃ yadyaṣca vātānulomanam||62||
sarvasthānāvṛte'pyāṣu tatkāryaṃ mātariṣvani||63||
anabhiṣyandi ca snigdhaṃ srotasāṃ ṣuddhikāraṇam||63||
yāpanā bastayaḥ prāyo madhurāḥ sānuvāsanāḥ||64||
prasamīkṣya balādhikyaṃ mṛdu kāryaṃ virecanam||64||
rasāyanānāṃ sarveṣāmupayogaḥ praṣasyate||65||
ṣilāhvasya viṣeṣeṇa payasā ṣuddhagugguloḥ||65||
leho vā bhārgavastadvadekādaṣasitāṣitaḥ||66||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
sarvasthānāvṛte mātariśvani-vāyau, āśu-śīghrameva, yadauṣadhaṃ kaphapittayoraviruddhaṃ vātasya cānulomanaṃ tatkāryam|sa0-tasmin sarvadhātvāvṛte mātariśvani yadanabhiṣyandi snigdhaṃ srotasāṃ yacchuddhikaraṃ tatsarvamannapānauṣadhaṃ yojyam| yāpanasaṃjñā bastayo bāhulyena madhurāḥ sānuvāsanāḥ-snehabastayaśca, hitāḥ| balasyādhikyaṃ prasamīkṣya-buddhvā, mṛdu virecanaṃ hitam| sarveṣāṃ rasāyanaprayogāṇāmupayogaḥ praśasyate| tathā śuddhasya gugguloḥ prayogaḥ, bhārgavo leho-brāhmarasāyanoktaścyavanaprāśo vā, tadvadekādaśasitāśito-brāhmarasāyanoktaḥ (?), praśasyate| §17664 10