Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 24
tatra prāgeva susnigdhasvinnāṅge tīkṣṇanāvanam||26||
srotoviśuddhaye yuñjyādacchapānaṃ tato ghṛtam||26||
vidāryādigaṇakvāthadadhikṣīrarasaiḥ śṛtam||27||
nātimātraṃ tathā vāyurvyāpnoti sahasaiva vā||27||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tasminnapatānakārte nare, pūrvameva ca suṣṭhu snigdhāṅge svinnāṅge ca tīkṣṇaṃ nasyaṃ-trikaṭukādinā, srotoviśuddhaye yojyam| tataḥ-anantaraṃ, acchapānaṃ ghṛtaṃ yuñjīta| katarat? ityāha-vidāryādigaṇakvāthādiśṛtam| ghṛtādvidāryādigaṇakvāthaścaturguṇo dadhikṣīrarasāḥ sarpiḥsamā grāhyāḥ| tathā-evaṃkṛte sati, māruto'timātraṃ na vyāpnoti| sahasā-jhaṭityeva ca, nāśrute|
4.21.57
kulatthayavakolāni bhadradārvādikaṃ gaṇam||28||
niḥkvāthyānūpamāṃsaṃ ca tenāmlaiḥ payasā'pi ca||28||
svāduskandhapratīvāpaṃ mahāsnehaṃ vipācayet||29||
sekābhyaṅgāvagāhānnapānanasyānuvāsanaiḥ||29||
sa hanti vātaṃ, te te ca snehasvedāḥ suyojitāḥ||30||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kulatthādīnānūpamāṃsaṃ ca niḥkvāthya tena kvāthenāmlaiḥdhānyāmlādibhiḥ, svāduskandhakṛtakalkaṃ mahāsnehaṃ vipācayet| saḥ-mahāsneho, vātaṃ hanti| te te ca-pūrvoktāḥ snehāḥ svedāḥ, samyagyojitāḥ vātaṃ ghnanti|