Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 9
pibenmadyena sūkṣmailāṃ dhātrīphalarasena vā||10||
*sārasāsthiṣvadaṃṣṭrailāvyoṣaṃ vā madhumūtravat||10||
svarasaṃ kaṇṭakāryā vā pāyayenmākṣikānvitam||11||
ṣitivārakabījaṃ vā takreṇa ṣlakṣṇacūrṇitam||11||
dhavasaptāhvakuṭaguḍūcīcaturaṅgulam||12||
kembukailākarañjaṃ ca pākyaṃ samadhu sādhitam||12||
tairvā peyāṃ pravālaṃ vā cūrṇitaṃ taṇḍulāmbunā||13||
satailaṃ pāṭalākṣāraṃ saptakṛttvo'thavā srutam||13||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tathā madyena sūkṣmailāṃ pibet| āmalakarasena vā sūkṣmailāṃ pibet| [athavā,] sārasāsthyādīni madhuyuktāni gomūtreṇa pibet| athavā, kaṇṭakāryāḥ svarasaṃ samākṣikaṃ pāyayet| [athavā,] ṣitivārakasya-karañjasya, bījaṃ ṣlakṣṇapiṣṭaṃ takreṇa saha pāyayet| dhavādibhiḥ kṛtaṃ pākyaṃ-kvāthaṃ, vā samadhu pāyayet| tairvā-dhavādibhiḥ, sādhitāṃ peyāṃ pāyayet| pravālaṃvidrumaṃ, rajīkṛtaṃ taṇḍulāmbhasā [vā] pāyayet| pāṭalāyāḥ kṣāraṃ saptavārān srutaṃ tailena vā pāyayet|
4.11.21
pāṭalīyāvaṣūkābhyāṃ pāribhadrāttilādapi||14||
kṣārodakena madirāṃ tvageloṣakasaṃyutām||14||
pibedguḍopadaṃṣānvā lihyādetān *pṛthak pṛthak||15||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pāṭalīyavakṣārābhyāṃ kṣārodakena tathā pāribhadratilakṣārodakena madirāṃ tvageloṣakasaṃyuktāṃ pibet| ūṣakaḥ-kallaraḥ| guḍopadaṃṣānveti| athavā guḍamupadaṃṣya etān-tvagādīn, pṛthak pṛthak lihyāt|