Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 44
pippalīṃ madanaṃ bilvaṃ śatāhvāṃ madhukaṃ vacām||89||
kuṣṭhaṃ śaṭhīṃ puṣkarākhyaṃ citrakaṃ devadāru ca||90||
piṣṭvātailaṃ vipaktavyaṃ dviguṇakṣīrasaṃyutam||90||
arśasāṃ mūḍhavātānāṃ tacchreṣṭhamanuvāsanam||91||
gudaniḥsaraṇaṃ śūlaṃ mūtrakṛcchraṃ pravāhikām||91||
kaṭyūrupṛṣṭhadaurvalyamānāhaṃ vaṅkṣaṇāśrayam||92||
picchāsrāvaṃ gude śophaṃ vātavarcovinigraham||92||
utthānaṃ bahuśo yacca jayettaccānuvāsanāt||93||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pippalyādīni piṣṭvā jalena tailaṃ dviguṇakṣīreṇa saṃyuktaṃ paktavyam| jalasyātrānuktasyāpi caturguṇo'śaḥ prakalpyaḥ| evaṃ hi dravyāṇi samyak muktarasāni syuḥ| tantrāntare coktam "snehe sakṣīramāṃsādyaiḥ pāko yatretiraḥ kacit| jalaṃ caturguṇaṃ tatra bījādānārthamāvapet|| na muñcati rasaṃ dravyaṃ kṣīrādibhirupaskṛtam| samyakpākop na jāyeta tasmāttoya vinikṣipet||" iti| tacca-tailaṃ, viguṇapavanānāmarśasāṃ śreṣṭhaṃ-hitam| anuvā sanācca tat-tailaṃ, gudaniḥsāraṇādīn jayet|