Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 58
rogopasargājjātāyāṃ dhānyāmbu sasitāmadhu||82||
pāne praśastaṃ sarvā ca kriyā rogādyapekṣayā||83||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
rogopasargājjātāyāṃ tṛṣi dhānyāmbu sasitāmākṣikaṃ pāne praśastam| sarvā ca kriyā rogādyapekṣayā śastā|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
rogāpasargajauṣadhamāha-rogopasargajātāyāmiti| dhānyaṃkustumbarī| vaṅgasene (tṛṣā. ślo. 37)- " kṣatodbhavāṃ rūgvinivāraṇena jayedrasānāmasṛjaṣca pānaiḥ| kṣayotthitāṃ kṣīrajalaṃ nihanyānmāṃsodakaṃ vā madhukodakaṃ vā||" iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
rogādyāpekṣayetyasyāmāha-tṛṣyanniti| rogavirodhe'pi jalaṃ deyamityarthaḥ| upadravarūpāyā apyupasargajāyāḥ (?) prādhānyamāhatvaritamiti| sātmyagrahaṇaṃ yadyupaśete tattadyuktinirapekṣamapi deyamityevamarthaḥ| vaṅgasene (tṛṣā. ślo. 41)- "mūrcśācśarditṛṣādāhastrīmadyabhṛśakarśitāḥ| pibeyuḥ śītalaṃ toyaṃ raktapitte madātyaye|| tṛṣito mohamāyāti mohātprāṇān vimuñjati| tasmātsarvāsvavasthāsu na kvacidvāri vāryate|| annenāpi vinā jantuḥ prāṇān dhārayate ciram| toyābhāvātpipāsārtaḥ kṣaṇātprāṇairvimucyate||" iti| iti hemādriṭīkāyāmāyurvedarasāyane| tṛṣṇārogapraśamanaṃ sāmastyena nirūpitam||