Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 7
mṛgādyāḥ pittakaphayoḥ pavane prasahādayaḥ||8||
vesavārīkṛtāḥ pathyā rasādiṣu ca kalpitāḥ||8||
bhṛṣṭāḥ sarpaṣatailena sarpiṣā vā yathāyatham||9||
rasikā mṛdavaḥ snigdhāḥ paṭudravyābhisaṃskṛtāḥ||9||
hitā maulakakaulatthāstadvadyūṣāśca sādhitāḥ||10||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
māṃsapākaprakāramāha——mṛgādyā iti| mṛgādyāścatvāro vargāḥ| prasahādyāścatvāraḥ| yathāyathaṃ-pitte sarpiṣā, kaphavātayoḥ sarṣapatailena| rasikāḥ-surasāḥ| paṭu-dravyalakṣaṇam| yūṣānāha-hitā iti| tadvat-māṃsarasavat|§13527
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
mṛgādyāḥ-mṛgaviṣkirapratudā[daya]ḥ, pittakaphayorhitāḥ| vāte [prasahādayaḥ-] prasahamahāmṛgāpūcarādayo, hitāḥ| kimbhūtāḥ? vesavārīkṛtāḥ-piṣṭāḥ, pathyāḥ| tathā, rasādayo-māṃsarasādayaḥ kalpitāḥ| tathā, sarṣapatailena bhṛṣṭāḥ, sarpiṣā vā deśakālādyapekṣayā yathāyathaṃ bhṛṣṭāḥ| tathā, rasikāḥ-praśastarasavantaḥ, praśaṃsāyāṃ hyeṣa matvarthīyaḥ| mṛdavo-na tīkṣṇāḥ| tathā snigdhāḥ saindhavādibhiḥ kṛtasaṃskārā hitāḥ| tadvat-tathaiva, mūlakādikṛtā yūṣāḥ|