Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 7
vāte'dhike'dhikaṃ tatra śūlasphuraṇatodanam||12||
śophasya raukṣyakṛṣṇatvaśyāvatāvṛddhihānayaḥ||12||
dhamanyaṅgulisandhīnāṃ saṅkoco'ṅgagraho'tiruk||13||
śītadveṣānupaśayau stambhavepathusuptayaḥ||13||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tatra-vātaśoṇite, vātādhike'dhikaṃ śūlasphuraṇatodanaṃ bhavati| śūlaṃ-santatā ruk| todanaṃ tu-vicchinnā ruk pratodeneva| tathā, śophasya raukṣyakṛṣṇatvaśyāvatāvṛddhihānayaḥ syuḥ, vātasya calasvabhāvatvāt| tathā, dhamanīnāṃ-sirāviśeṣāṇāṃ, aṅgulisandhīnāṃ ca saṅkocaḥ syāt| tathā, aṅgagrahaḥ-aṅgānyavabaddhānīva syuḥ| tathā, atiruk śītadveṣānupaśayau ca bhavataḥ| śītadveṣaḥśītāsahiṣṇutvam| tathā, anupaśayaḥ-asukhānubandhaḥ| kenānupaśayaḥ? prakṛtatvācchītadveṣeṇoṣṇakāmitayoṣṇasevanena bhavati| tathā, stambhavepathusuptayaḥ syuḥ| stambha iva stambho-dehastabdhatā| vepathuḥkampanam| dehasya suptiḥ-aṅgānāmacaitanyam|