Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 3
—————————————————-tasya lakṣaṇam||5||
bhaviṣyataḥ kuṣṭhasamaṃ tathā sādaḥ ślathāṅgatā||5||
jānujaṅghorukaṭyaṃsahastapādāṅgasandhiṣu||6||
kaṇḍūsphuraṇanistodabhedagauravasuptatāḥ||6||
bhūtvā bhūtvā praṇaśyanti muhurāvirbhavanti ca||7||
————————————————————————————————
—————————pādayormūlamāsthāya kadāciddhastayorapi||7||
ākhoriva viṣaṃ kruddhaṃ kṛtsnaṃ dehaṃ vidhāvati||8||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tasya-vātaśoṇitasya, bhaviṣyato-bhāvino, lakṣaṇaṃ-prāgrūpaṃ, kuṣṭhasamaṃ-kuṣṭhena tulyam, kuṣṭhasya yat prāgrūpaṃ"atiślakṣṇakharasparśa (hṛ, ni. a. 14|11) ityādi kuṣṭhanidānoktaṃ, tadasyāpi| na kevalametadeva yāvattathā sādaḥ ślathāṅgatetyādi ca, yāvanmuhurāvirbhavanti cetyetadapi bhaviṣyato lakṣaṇam|————————————————————————————————————————sa0-tacca vātaśoṇitaṃ pādayormūlamāsthāya-tatra pūrvaṃ sthitiṃ kṛtvā, kadāciddhastayorapi pratiṣṭhāṃ kṛtvā, ākhoḥ-mūṣakasya sambandhi, yathā viṣaṃ kruddhaṃ dehaikadeśe pūrvaṃ sthitiṃ kṛtvā'nantaraṃ kṛtsnaṃ dehaṃ vidhāvati-viśeṣeṇa prasarati|