Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 36
kaphapittājjvaraḥ stambho nidrātandrāśirorujaḥ||60||
aṅgāvasādavikṣepapralāpārocakabhramāḥ||60||
mūrcchāgnihānirbhedo'sthnāṃ pipāsendriyagauravam||61||
āmopaveśanaṃ lepaḥ srotasāṃ sa ca sarpati||61||
prāyeṇāmāśaye gṛhṇannekadeśaṃ na cātiruk||62||
piṭakairavakīrṇo'tipītalohitapāṇḍuraiḥ||62||
mecakābho'sitaḥ snigdho malinaḥ śophavān guruḥ||63||
gambhīrapākaḥ prājyoṣmā spṛṣṭaḥ klinno'vadīryate||63||
paṅkavacchīrṇamāṃsaśca spaṣṭasnāyusirāgaṇaḥ||64||
śavagandhiśca vīsarpaṃ kardamākhyamuśanti tam||64||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kaphapittāt kardamākhyo jāyate| tatra jvarādayaḥ syuḥ| sa ca-visarpaḥ, prāyeṇa-bāhulyena, āmāśaye-nābhistanāntaramadhye, ekadeśaṃ gṛhṇan-ākrāman, anantaraṃ dehaṃ sarpativyāpnoti| na cātiruk syāt| tathā, piṭakairavakīrṇo-vyāptaḥ, syāt| kimbhūtaiḥ? atipītalohitapāṇḍuraiḥ| tathā, mecakābhādikaḥ syāt| mecako-mayūrakaṇṭhasadṛśo varṇaḥ| taṃ-tādṛśaṃ, visarpaṃ kardamākhyaṃ-kardamasaṃjñaṃ, uśanti, munaya iti śeṣaḥ|