Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 36
vātena śūlyate'tyarthaṃ yudyate sphuṭatīva ca||39||
bhidyate śuṣyati stabdhaṃ hṛdayaṃ śūnyatā dravaḥ||40||
akasmāddīnatā śoko bhayaṃ śabdāsahiṣṇutā||40||
vepathurveṣṭanaṃ mohaḥ śvāsarodho'lpanidratā||41||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vātena hṛdroge'tyarthaṃ hṛdayaṃ śūlyate| atyarthaśabdenedaṃ gamayati,-anyeṣvapi hṛdrogeṣu hṛdayaṃ śūlyate'tiśayena tu vātaje hṛdroge iti| tathā, tudyateprājaneneva| śūlaṃ-santatā pīḍā| todo-vicchinno'tiśayena rugudbhavaḥ| tathā, hṛdayaṃ sphuṭatītyādikriyādiyutaṃ bhavati| tathā, śūnyatā dravatvaṃ ca, prakṛtatvāddhṛdayasyaiva syāditi bodhyam|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
vātajalakṣaṇamāha-vāteneti| śūlyate-pīḍaneneva| tudyatenisvanenava| sphuṭati-viśīryateti| bhidyatevidāraṇeneva| śūnyatā dravaḥ, akasmāddīnatāśokādīni [ca] nava hṛdayasya| §10112