Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 25
kaṣāyatiktamadhuraṃ vātādiṣu mukhaṃ kramāt||29||
sarvotthe virasaṃ śokakrodhādiṣu yathāmalam||29||
ityarocakanidānam||3||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vātādyudbhaveṣvarocakeṣu mukhaṃ-āsyaṃ, krameṇa kaṣāyatiktamadhuraṃ bhavati| vyādhisvabhāvāt pittārocake'pi tiktavaktratā bhavati, na kaṭukāsyatvam| sarvotthesannipātaje'rocake, virasamāsyaṃ bhavati-niścitarasājñānam| śokakrodhādisamuttheṣvarocakeṣu yathāmalaṃ-yathādoṣaṃ, mukhaṃ bhavet| tatra śokabhayakāmalobherṣyādisantaptamanaḥsamutthe vātaprakopāt kaṣāyam, krodhasantaptamanaḥsamutthe vātaprakopāt tiktam, grahopataptamanaḥsamutthe sannipātaprakopāt virasāsyatvam, iti yathāmalaśabdasyārthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
pañcānāmarocakānāṃ lakṣaṇānyāha-kaṣāyatiktamadhuramiti| "grahādā sannipātasya bhayādou marutastraye| kopaḥ kope'pi pittasya" (hṛ. ni. a. 2|43) iti śokādau doṣaviśeṣo jñeyaḥ| ityarocakanidānam|