Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 12
dīrghamūrdhvaṃ śvasityūrdhvānna ca pratyāharatyadhaḥ||16||
śleṣmāvṛtamukhasrotāḥ kruddhagandhavahārditaḥ||16||
ūrdhvadṛgvīkṣate bhrāntamakṣiṇī paritaḥ kṣipan||17||
marmasu cchidyamāneṣu paridevī niruddhavāk||17||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ūrdhvākhyācchvāsāt dīrghamūrdhvaṃ śvasiti| ūrdhvaṃ śvāsaṃ muktvā punaradho niśvāsavanna taṃ śvāsaṃ pratyāharati| yathā,-anyeṣu śvāseṣu nara ūrdhvaṃ dīrghaṃ śvāsaṃ muktvā punaradhaḥ pratyāharati-punarantaḥ praveśayituṃ śaknoti, naivamasminnūrdhvaśvāsa ityarthaḥ| kimbhūto naro'tra syāt? ityāha-śleṣmetyādi| śleṣmaṇā''avṛtāni mukhāni yeṣāṃ tānyevam, śleṣmāvṛtamukhāni srotāṃsi yasya sa evam| tathā, kruddhagandhavahenakupitamarutā, arditaḥ-pīḍitaḥ| tathā, ūrdhva dṛg-dṛṣṭiḥ, yasya sa ūrdhvadṛk| tathā, akṣiṇī paritaḥ-samantāt, kṣipan bhrāntaṃ kṛtvā vīkṣate| tathā, marmasu chidyamāneṣviva paridevī-duḥkhārtaḥ, sampadyate| tathā, niruddhavāk-antaḥpraviṣṭavāgityarthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
ūrdhvaśvāsalakṣaṇamāha-dīrghamūrdhvamiti| ūrdhvātūrdhvaśvāsāt| gandhavaho-vāyuḥ| paridevī-rodanavān|