Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 4
kaphoparuddhagamanaḥ pavano viṣvagāsthitaḥ||3||
prāṇodakānnavāhīni duṣṭaḥ srotāṃsi dūṣayan||3||
uraḥsthaḥ kurute śvāsamāmāśayasamudbhavam||4||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
kaphenoparuddhaṃ-sthagitaṃ, gamanaṃ-mārgo, yasya sa evam| tathā, viṣvagāsthitaḥ-samantāddehaṃ vyāpya sthitaḥ, śvāsaṃ kurute| kiṃ kurvan? prāṇāścodakaṃ cānnaṃ ca, tāni voḍhuṃ śīlaṃ yeṣāṃ tāni srotāṃsi dūṣayanduṣṭāni vidadhat| yato duṣṭaḥ-kupitaḥ| tathā, urasi tiṣṭhatītyuraḥsthaḥ| kimbhūtaṃ śvāsam? āmāśayasamudbhavam| āmāśayāt samudbhavo-janma, yasya tamāśayasamudbhavam| śāstrakāraścaivaṃvidhāṃ samprāptiṃ darśayan yadauṣadhaṃ vātajit pācanadīpanaṃ tadatra śastamiti dyotayati| evaṃ sarvarogāṇāmapi samprāptyanurūpamauṣadhaṃ rogopaśāntyai iti vedyam| pavano viṣvagāsthita ityanenaivoraḥsthatve labdhe uraḥsthagrahaṇaṃ prakarṣārtham; atiśayenoraḥsthitaḥ śvāsaṃ karotītyarthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
śvāsasamprāptimāha-kaphoparuddhagamana iti| viṣvaksarvataḥ, svamārgaṃ hitvā'pi|