Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 18
kupito vātalairvātaḥ śuṣkoraḥkaṇṭhavakkratām||22||
hṛtpārśvoraḥśiraḥśūlaṃ mohakṣobhasvarakṣayān||23||
karoti śuṣkaṃ kāsaṃ ca mahāvegarujāsvanam||23||
so'ṅgaharṣī kaphaṃ śuṣkaṃ kṛcchrānmuktvā'lpatāṃ vrajet||24||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vātalairvātaḥ kupitaḥ śuṣkoraḥkaṇṭhavakkratāṃ hṛtpārśvoraḥśiraḥśūlaṃ mohakṣobhasvarakṣayān karoti| tathā, ativegapīḍāśabdayutaṃ śuṣkaṃ ca kāsaṃ karoti| vātalairiti nirdeśe'tyarthavātalaiḥ kupito vāyuriti bodhyam| vātike kāse'nyeṣvapi hi kāseṣvīṣadvātalaiḥ kupitasya vātasyānujñā'styeva| kupitaṃ vātamantareṇa hi kāsānāṃ janmāsambhavaḥ| kopastu kopakāraṇairvinā yathāyathaṃ doṣāṇāṃ na jāyate| tasmādatrātivātalaiḥ kupita iti bodhyam| tathā, saḥ-vāyuḥ, aṅgaṃ harṣayati| tathā, kaphaṃ śuṣkaṃ kṛcchrānmuktvā'lpatāṃ vrajet| 10
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
vātakāsalakṣaṇamāha-kupita iti| kaṣāyavijjalādiṣu yāni vātalāni, taiḥ kupitaiḥ| anayeva pittakāse pittalaiḥ, śleṣmakāse śleṣmalairiti jñeyam| kṣobhaḥ-śarīrasañcalanam| saḥ-śuṣkakāsaḥ| aṅgaharṣau-aṅgāni kaṇṭakitāni kurvan|