Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 46
jvaropadravatīkṣṇatvamaglānirbahumūtratā||54||
na pravṛttirna viḍjīrṇā na kṣutsāmajvarākṛtiḥ||54||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
sāmajvaralakṣaṇamāha-jvaropadravatīkṣṇatvamiti| na pravṛttirviśaḥ| pravartamānā'pi viṭ na jīrṇā-na pakvā|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
jvarasyopadravāḥ-pralāpabhramādayaḥ, teṣāṃ tīkṣṇatvaṃtīvratā| tathā, bahumūtratvam| tathā, na pravṛttiḥ-na purīṣasya pravartanam| viṭpravṛttāvapi hi pravṛttiśabdaḥ prasiddhaḥ| yathā'nantaramadhunaivādhītam (ślo. 32)"pravṛttirvā'lpaśo'ti vā|" iti| atha cedviṭ pravartate sā na jīrṇā-pakvā na bhavati| tathā, na kṣut-na bubhukṣā| iyamaśeṣā liṅgasaṃhatiḥ sāmajvarākṛtiḥ-sāmajvarasya lakṣaṇam| sahāmena vartate yo jvaraḥ sa sāmajvaraḥ, tasyākṛtiḥ| "ūṣmaṇo'lpabalatvena"(hṛ. sū. a. 13|25) ityādyāmalakṣaṇam|