Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 24
—————tasminpavanaḥ prāyo raktaṃ pradūṣayan||39||
savyathāṣophavaivarṇyaṃ, sarujaṃ kurute jvaram||39||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tasmin-abhighātaje jvare, prāyo-bāhulyena, pavano-vāyuḥ, jvaraṃ kurute| kiṃ kurvan? raktaṃ pradūṣayan| kīdṛśaṃ jvaram? savyathetyādi| vyathādiyuktaṃ tathā sarujam| prāyograhaṇaṃ kvacidabhighātaje'nyo'pi doṣaḥ kupyati, bāhulyena tu vāyuriti dyotayati|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
tasya dvividhasya lakṣaṇamāha-tasmin pavana iti| tatra savyathāśophavaivarṇyamiti kṣatādijasya lakṣaṇam| sarujamiti śramajasya| ekalakṣaṇatve vyathārujayoḥ paunaruktyāt|