Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 81
pṛthak svaprasṛtaṃ proktamojomastiṣkaretasām||81||
dvāvañjalī tu stanyasya catvāro rajasaḥ striyāḥ||81||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
ojomastiṣkaśukrāṇāṃ dehagānāṃ pṛthak-pretyekaṃ, svaprasṛtaṃ pramāṇam| striyāḥ stanyasya dvāvañjalī, rajasoraktasyārtavasya catvāro'ñjalayaḥ| svena mānenāñjaliprasṛtāviha hastasaṃsthānaviśeṣavācyau gṛhyete, na tu catuṣpaladvipalaparimāṇau mānavācyau, svaśabdaprayogāt| prasṛtaśabde tu mānavācini gṛhyamāṇe svaśabdo'narthaka eveha syāt| nanu, yathā majjādīnāṃ samatvādhikyahānayo vidyante, tathā pavanasyāpi| tathā ca prāgabhyadhāyi (hṛ. sū. a. 11/1)- "utsāhocchvāsaniḥśvāsa" ityādi| tathā (hṛ. sū. a. 11/5)- "vṛddhastu kurute'nilaḥ| kārśya" ityādi| tathā (hṛ. sū. a. 11/15)- "liṅgaṃ kṣīṇe'nile'ṅgasya" ityādi| tasmādvāyorapi pramāṇaṃ vācyaṃ syāt| tatkathamiha noktam? atrocyate| pavanasyāmūrttatvātpramāṇaṃ vaktumayuktam| tathā ca carakaḥ (?)-"na mānonmānatā vāyorarūpatvāttu yujyate|" iti| tasmālliṅgaireva samatvādhikyahānayo'nilasya vaktuṃ yuktāḥ|