Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 77
samo'gnirviṣamastīkṣṇo mandaścaivaṃ caturvidhaḥ||74||
yaḥ pacetsamyagevānnaṃ bhuktaṃ samyak samastvasau||74||
viṣamo'samyagapyāśu samyagvā'pi cirātpacet||75||
tīkṣṇo vahniḥ paceccīghramasamyagapi bhojanam||75||
mandastu samyagapyannamupayuktaṃ cirātpacet||76||
kṛtvā''asyaśoṣāṭopāntrakūjanādhmānagauravam||76||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
evaṃ-samādibhedena, caturvidho'gnirbhavati| idānīmasya caturvidhasyāgnerlakṣaṇaṃ vakti-vahniriti vakṣyamāṇena sambandhaḥ| yo vahniḥ samyak-yathāvidhi, bhuktamannaṃ samyageva pacet, sa sama eva bhavati, iti tuśabdo'vadhārayati| annamiti prakṛtam| yo'samayagapideśakālamātrāvidhibhr annaṃ bhuktamāśu pacet, samyagvā'nnaṃ bhuktaṃ cirātpacet, sa viṣamaḥ| yo'samyagapyannaṃ bhuktaṃ drāk pacet, sa tīkṣṇaḥ| yastu samyagapyannamupayuktamāsyaśoṣādīn kṛtvā cirātpacet, sa mandaḥ| āṭopaḥkṣobhaḥ| mande'gnau ca sabhaktamevauṣadhaṃ prāyeṇopayoktuṃ yujyate| tathā ca saṅgrahe papāṭha (sū.
a. 11)- "yāmaiścaturbhirdvābhyāṃ ca bhojyabheṣajyayoḥ same| pāko'gnau yuktayordrāk ca tīkṣṇe, mande punaścirāt|| sabhaktamauṣadhaṃ tasmānmandāgneravacārayet|" iti| evamagnimuktvā, agnyāyattatvādbalasya balatraividhyaṃ darśayati-