Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 60
bhaumāpyāgneyavāyavyāḥ pañcoṣmāṇaḥ sanābhasāḥ||59||
pañcāhāraguṇānsvān svān pārthivādīn pacantyanu||59||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
bhūmerayaṃ bhaumaḥ| āpya iti cintyam| āgneya iti "agrerḍhak" iti ḍhak| vāyavya iti "sā'sya devatā" ityarthe "vāyvṛtupitruṣaso yat" iti yat| tadatraupamyartho bodhyaḥ, vāyavya iva vāyavya iti| ke punaste? ityāha-pañcoṣmāṇa iti| kimbhūtāḥ? sanabhasāḥ| saha nābhasenoṣmaṇā pañcoṣmāṇaḥpañcāgnayaḥ| bhauma ūṣmā yāvannābhasa ūṣmeti| tadete'gnayaḥ pañcāhāraguṇān anu-paścāt, pacanti| kuto'nu? prakṛtatvā daudāryāgninirvartitādannapākāt| kimbhūtānāhāraguṇān? svānkhān pārthivādīn| yo yasya māhābhutoṣmaṇaḥ pārthivāderātmīyo guṇaḥ, taṃ guṇaṃ sa eva pārthivādyūṣmā pacati|