Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 51
————————————tatra vyaktasya lakṣaṇam||50||
kṣāmatā garimā kukṣermūrcchā cchardirarocakaḥ||50||
jṛmbhā prasekaḥ sadanaṃ romarājyāḥ prakāśanam||51||
amleṣṭatā stanau pīnau sastanyau kṛṣṇacūcukau||51||
pādaśopho vidāho'nye śraddhāśca vividhātmikāḥ||52||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tatra-vyaktāvyaktayormadhyāt, vyakto nirdhāryate| vyaktasya garbhasya vakṣyamāṇaṃ lakṣaṇaṃ kṣāmatetyādikam| garimeti gurorbhāva iti "pṛthvādibhya imanijvā"itīmanic, "priyasthira" ityādinā garādeśaḥ| vidāho'nya iti| anye ācāryā vidāho dehe bhavatītyāhuḥ| nānāprakārāśca śraddhāḥ-pathyāpathyaviṣayā abhilāṣāḥ, vyaktasya garbhasya lakṣaṇam| saṅgrahe tūktam (śā.a.2)-"tasyāśca rajovāhināṃ srotasāṃ vartmānyuparudhyante garbheṇa| tasmāttataḥ paramārtavaṃ na dṛśyate| tatastadadhaḥ pratihatamaparamaparaṃ copacīyamānamaparetyāhuḥ|" iti| 10