Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 65
prasannavarṇendriyamindriyārthānicchhantamavyāhatapaktṛvegam||53||
sukhānvitaṃ puṣṭibalopapannaṃ viśuddharaktaṃ puruṣaṃ vadanti||53||
iti śrīvaidyapatisiṃhaguptasūnuśrīmadvāgbhaṭaviracitāyāmaṣṭāṅgahṛdayasaṃhitāyāṃ sūtrasthāne śirāvyadhavidhirnāma saptaviṃśo'dhyāyaḥ||27||
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
viśuddharaktasya lakṣaṇamāha-prasannavarṇeti| paktāagniḥ| vego-viṇmūtrādipravṛttiḥ| iti hemādriṭīkāyāmāyurvedarasāyane| śirāvyadhaprakaraṇaṃ sāmastyena nirūpitam|| 27||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
varṇaścendriyāṇi ca varṇendriyāṇi, prasannāni varṇendriyāṇi yasya taṃ prasannavarṇendriyam| tathā, indriyārthān śabdādīn svabhāvābhipretān, icchantaṃ-abhilaṣantam| tathā, pakturvegaḥ-sāmarthyam, avyāhataḥ-anabhibhūtaḥ, paktṛvego yasya tamavyāhatapaktṛvegam| tathā, sukhānvitaṃārogyayuktaṃ prakṛtimāpannam| tathā puṣṭibalābhyāṃ yuktam| evaṃvidhaṃ viśuddharaktaṃ puruṣaṃ vadanti, iti śarīrasya lakṣaṇamuktam| "madhuraṃ lavaṇaṃ"ityādinā tu raktasyaiva viśuddhalakṣaṇamabhihitamiti| upajātirvṛttam| iti śrīmṛgāṅkadattaputraśrīmadaruṇadattaviracitāyāmaṣṭāṅgahṛdayaṭīkāyāṃ sarvāṅgasundarākhyāyāṃ sūtrasthāne śirāvyadhavidhirnāma saptaviṃśo'dhyāyaḥ samāptaḥ|| 27||