Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 24
athānunmīlayan dṛṣṭimantaḥ sañcārayecśhanaiḥ||26||
añjite vartmanī kiñciccālayeccaivamañjanam||26||
tīkṣṇaṃ vyāpnoti sahasā, na conmeṣanimeṣaṇam||27||
niṣpīḍanaṃ ca vartmabhyāṃ kṣālanaṃ vā samācaret||27||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
āñjanānantaraṃ kṛtyamāha-atheti| añjite netre dṛṣṭimanunmīlayan antareva samantataḥ sañcārayet| vartmanī ca kiñciccālayet| uktakṛtyasya phalamāha-evamañjanamiti| mṛdu śanirvyāpnotītyarthalabhyam| añjitanetrasyonmeṣādi niṣedhati-na ceti|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
atha-evamañjanasvarūpamavetya, netre'ñjite sati dṛṣṭigolakamanunmīlayan madhye śanaiḥ śanaiḥ sañcārayet| kiñcit vartmanī cālayet| evaṃ tīkṣṇāñjanaṃ netraṃ vyāpnoti-anupraviśati| na ca sahasā-vidhyatikrameṇa, unmeṣanimeṣaṇaṃ kuryāt| caśabdo'vadhāraṇe, naiva samācaredityarthaḥ| vartmabhyāṃ ca niṣpīḍanaṃ na samācaret| vāśabdo'vadhāraṇe, kṣālanaṃ ca naiva kuryāt| §5256