Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 8
tīkṣṇasnehanamadhyeṣu trīṇi catvāti pañca ca||8||
aṅgulānāṃ kramātpātuḥ pramāṇenāṣṭakāni tat||9||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
yathāsaṅkhyaṃ dairghyeṇa tīkṣṇasya trīṇyaṣṭakāni-caturviṃśatiraṅgulāni, syuḥ| snehane ca dhūme catvāryaṣṭakāni-dvātriṃśadaṅgulāni, syuḥ| madhyame ca dhūme pañcāṣṭakāni-catvāriṃśadaṅgulāni, syuḥ| parvānekatvaṃ sūkṣmatvaṃ dairghyaṃ ca netrasyeha kṛtam| evaṃ hi nayanakarṇādīnāṃ na bādhako dhūmaḥ syāditi| tathā ca muniḥ (ca.sū.a.5|48)"dūrādvinirgataḥ parvacchinno nāḍītanūkṛtaḥ| nendriyaṃ bādhate dhūmaḥ" iti|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
tīkṣṇādibhedena dhūmanetrasya pramāṇamāha-tīkṣṇasnehanamadhyeṣviti| dhūmapāṅgulāni caturviṃśatistīkṣṇanetram, dvātriṃśatsnigdhanetram, catvāriṃśanmadhyanetram| saṅgrahe tu (sū.a. 30)-"evaṃ hi dhūmo dūrātpravṛtto netrasya parvacchedādūrdhvaṃ tanutayā ca śanaiḥ śliṣyannabādhako bhavati|" iti| tathā (saṃ. sū. a. 30)-"kāsaghne vāmane ca daśāṅgulam| vraṇadhūpanārthamaṣṭāṅgulam| kalāyaparimaṇḍalaṃ kulatthavāhisrota iti| kāsaghnādiṣu tu netrābhāve nalavaṃśairaṇḍādīnāmanyatamāṃ nāḍīṃ yojayet|" iti|