Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 45
rūkṣavahvanilakrūrakoṣṭhavyāyāmaśīlinām||53||
dīptāgnīnāṃ ca bhaiṣajyamavirecyaiva jīryati||54||
tebhyo bastiṃ purā dadyāttataḥ snigdhaṃ virecanam||54||
śakṛnnirhṛtya vā kiñcittīkṣṇābhiḥ phalavartibhiḥ||55||
pravṛttaṃ hi malaṃ snigdho vireko nirharetsukham||55||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
rūkṣādīnāṃ bhaiṣajyamavirecyaiva-virecanamakṛtvaiva, pariṇamati| tebhyo-rūkṣādibhyaḥ, pūrvaṃ bastiṃ dadyāt| anantaraṃ snigdhaṃ-eraṇḍatailabindughṛtādikaṃ, virecanaṃ yojayet| athavā phalavartibhistīkṣṇābhiḥ purīṣaṃ kiñcit-alpaṃ, nirhṛtya-niḥsārya, snigdhaṃ virecanaṃ dadyāt| kimiti bastinā tīkṣṇābhiḥ phalavartibhiśca kiñcicchakṛnnirhāraḥ kriyate? ityāha-pravṛttaṃ hītyādi| yasmānmalaṃ pravṛttaṃ santaṃ kiñcitpatitaṃ snigdho virekaḥ sukhaṃ-akṛcchreṇa nirharet|