Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 43
kṣīṇānāṃ tvāmayairagnidehasandhukṣaṇakṣamān||45||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
āmayaiḥ-vyādhibhiḥ, kṣīṇānāṃ punaḥ puṃsāmagnidehasandhukṣaṇakṣamān snehān yojayet| agniṣca dehaṣcāgnidehau, sandhukṣaṇāṣca kṣamāṣca sandhukṣaṇakṣamāḥ, tān| yathāsaṅkhyenātra sambandhaḥ| agneḥ sandhukṣaṇāḥ-uddīpakāḥ, dehasya kṣamāḥ-puṣṭyāvahāḥ| 5 atra cāyaṃ bhāvaḥ,-kila vyādhibhiḥ kṣīṇānāṃ vahnirapi kṣīṇo bhavati| atasteṣāṃ na kevalaṃ ye puṣṭyāvahāḥ [ te upayojyāḥ| kutaḥ? te ] vahnimāndyamāvahanti| athavā vahnisandhukṣaṇā na puṣṭyāvahāḥ| na te snehā upayoktuṃ yuktāḥ| kiṃ tarhi? ubhayakāriṇa eva yoktuṃ yuktā 10
iti| §4055
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vyādhikṣīṇānāmucitāni snehanānyāha-kṣīṇānāmiti| agnidehayoḥ sandhukṣaṇe-saṃvarddhane kṣamān, dīpanabṛṃhaṇatvāt|